جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیرباز تا کنون، یکى از روش‌های مبارزه با قرآن کریم، ترویج شبهاتی علیه این کتاب آسمانی بوده و در این راستا مخالفان از هیچ کوششی دریغ نکرده‌اند. از جمله این شبهات، خرافه‌انگاری داده‌های علمی قرآن کریم که به کرات از سوی مخالفان مطرح گردیده‌است. به باور آنها ریشه گزاره‌های علمی قرآن را می‌بایست در باورهای خرافی و غلط گذشتگان جستجو کرد که پیامبر (ص) آنها را از گذشتگان و محیط علمی-فرهنگی عصر خود به عاریت گرفته‌است. در همین زمینه اخیراً کتابی با عنوان «نقد قرآن» نوشته شخصی به نام سها منتشر گردیده و نویسنده به منظور دستیابی به این هدف، در طرح شبهات متعددی این ادعا را مطرح کرده که فلان مطلب علمی در قرآن کریم، برگرفته شده از فلان باور خرافی و غلط قدیمی است. وی تلاش فراوان کرده که به هر طریق ممکن، بین گزاره‌های علمی قرآن با نظرات علمی جهان باستان و خرافه‌های قدیمی ارتباط برقرار نماید. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، در صدد بررسی این ادعا و نقد آن است و می‌کوشد با انجام پژوهش جامع درباره تعدادی از این شبهات، ارتباط گزاره‌های علمی قرآن و نظرات علمی جهان باستان را تبیین نماید.

در بین میراث مأثور امامیه، نهج‌البلاغه گنجی گران‌بها و مجموعه‌ای از تعالیم معرفتی، عرفانی، دینی، فرهنگی و اجتماعی شیعه است که از دیرباز، مورد توجّه عالمان و ادیبان مسلمان واقع شده و اخیراً، سهم فراوانی از پژوهش‌های مستشرقان را نیز به خود اختصاص داده ‌است. مطالعات مستشرقان درباره نهج‌البلاغه شامل پژوهش‌های مختلفی در جنبه‌های ادبی، حکمی و محتوایی است. در نتیجه این مطالعات و پژوهش‌‌ها، مستشرقان آراء و نظرات خود در توصیف نهج‌البلاغه را در قالب عبارت‌های نسبتاً کوتاهی بیان کرده‌‌اند که ما را در شناخت فهم کلی آنها از نهج‌البلاغه یاری می‌دهد. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، می‌کوشد تا ضمن بررسی در سیر تطورّی پژوهش‌های مستشرقان در خصوص نهج‌البلاغه، به بازخوانی و نقد دیدگاه، آراء و نظرات آنها بپردازد.

علم قرائات، ‌عهده‌دار شناخت و بررسی اختلافات در نحوۀ تلفظ و اداء‌‌کردن کلمات قرآن کریم است‌. در همین خصوص، در منابع روایی اهل‌سنّت احادیثی وجود دارد که به «سبعة أحرف» مشهور و موجب شده برخی به همین دلیل، اختلاف در قرائت را وحیانی قلمداد کنند‌. هرچند عالمان شـیعه با استناد به روایات معتبر از اهل‌بیت‌‌‌‌b مبنی بر نزول قرآن بر یک وجه با این دیدگاه مخالف هستند، اما صاحب‌‌نظران اهل‌سنّت در تبیین مراد از این احادیث، حدود ده وجه را بیان کرده‌‌اند که از آن میان، جواز قرائت به لهجه‌‌های قبائل عربی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته که این وجه در واقع نظریۀ وحیانی‌بودن اختلاف قرائات را تضعیف و نظر عالمان شیعه مبنی بر نزول قرآن بر یک قرائت را تأیید می‌‌نماید‌. هدف پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌‌ای انجام شده، ارائه شواهدی در تقویت این نظریه، با بررسی تأثیر لهجه‌‌های قبایل عرب بر قرائت قاریان هفت‌گانه در سورۀ یس است‌. نتیجه آنکه می‌‌توان با نظر افرادی که اختلاف قرائات را غیروحیانی می‌‌دانند همراه شد و علاوه بر این، اندازه این تأثیر را در اختلاف قرائت قُرَّاء سبعه به دست آورد‌.

«بداء» در اصطلاح به معنای تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی از سوی خداوند بر اساس برخی حوادث و تحت شرایط و عوامل ویژه است. این آموزه از ویژگی ‏های تفکر شیعی می باشد که اعتقاد به آن در روایات معصومین (علیهم‌السلام) جایگاه ویژه‌ای داشته و مصادیق عینی فراوانی از قرآن و احادیث آن را تأیید می‌کند. هرچند که گروهی از اهل سنت، شیعیان را به دلیل داشتن چنین اعتقادی نکوهش کرده‌‌اند؛ اما طبق بررسی‌ ها و نتایج حاصل از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و بر اساس منابع کتابخانه‌‌ای انجام شده، موضوع بداء و نقش اعمال نیک و اعمال ناشایست بر تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی علاوه بر قرآن کریم، سنت نبوی مندرج در نصوص دینی فریقین و روایات معصومین علیهم السلام، در موارد متعدد از کتاب مقدس نیز مطرح گردیده که در این تحقیق به ده نمونه از آن اشاره شد. این موضوع نشان می‌دهد که اعتقاد به بداء، همان‌طور که در حدیثی از امام صادق (ع) به آن اشاره شده، از مشترکات ادیان ابراهیمی بوده و دارای اصالتی کهن در متون مقدس است.

تاریخ نشان می‌دهد که از دیرباز تا کنون، یکی از روش­های مبارزه با قرآن کریم، تولید و ترویج شبهاتی علیه این کتاب آسمانی بوده و در این راستا مخالفان از هیچ کوششی دریغ نکرده اند و تألیفات متعددی در این حوزه نگاشته شده است. از جمله این تألیفات، کتابی با عنوان "نقد قرآن" است که در بخشی از آن، با مبنای انکار هرگونه اعجاز برای قرآن کریم و با استناد به اسناد تاریخی، درستی پیش­گویی قرآن کریم در مورد پیروزی رومیان بر ایرانیان انکار گردیده و آن را نه یک معجزه، بلکه اشتباهی تاریخی برشمرده ­است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه­ای انجام شده، در صدد بررسی این ادعا و نقد آن است و می‌کوشد، بطلان ادعای مخالفان را اثبات و از نظریۀ اعجاز قرآنی دفاع نماید. این نگاشته، نشان می­دهد که ادلۀ نویسندۀ کتاب نقد قرآن نه تنها موجب انکار اعجاز در قرآن کریم نیست، بلکه جلوه­ای از حقانیت آن را نیز به اثبات می­رساند.

عبدالله بن خِداش المَهری (البصری) یکی از راویان صاحب تألیف بوده که روایات او در الکافی، تهذیب الأحکام و سایر جوامع روایی انعکاس یافته‌است. این راوی از سوی نجاشی متهم به غلو گردیده، درحالی که از سوی شیخ کشی توثیق شده و همچنین از مشایخ حدیثی صفوان بن یحیی بوده و از این جهت نیز مشمول توثیقات عام است. در این تحقیق ضمن ارزیابی جایگاه ابن-خداش بین راویان متهم به غلو در رجال نجاشی، از طریق بررسی دقیق اقوال رجال‌شناسان درباره او و واکاوی اسناد و مضمون روایاتش، به این نتیجه دست می‌یابیم که اولاً ابن‌خداش جزء راویانی است که مستقیماً از سوی نجاشی، متهم به غلو شده، ثانیاً با تتبع و بررسی به عمل آمده در روایات موجود از ابن‌خداش، سخنی که دال برغلو باشد، مشاهده نشد و می‌توان گفت که روایات او، به فرض صحت انتساب او به غلو، بخوبی گزینش و پالایش شده‌اند. بعلاوه با توجه به وجود روایات فقهی از او که نقطۀ مقابل اباحی‌گری است، و نیز برخی روایات اعتقادی وی که در مخالفت با عقاید غلات می‌باشد، می‌توان در نسبت غلو به وی از جنبه‌هایی، تردید نمود. ثالثاً، روایات او دارای مویداتی نیز می‌باشد، لذا وجود ابن‌خداش در سند این روایات، باعث کنار گذاشتن این روایات نمی شود.

احمد بن ­علی­ بن­ کلثوم از مشایخ مشترک عیّاشی و کشّی و از راویان متهم به غلوی است که دربارۀ او آراء رجالی مختلفی وجود دارد. این راوی از سوی شیخ طوسی متهم به غلو گردیده، درحالی­که از سوی کشی توثیق شده ­است. در این تحقیق از طریق بررسی اقوال رجال­ شناسان دربارۀ احمدبن ­علی­ بن­ کلثوم و واکاوی اسناد و مضمون روایاتش، به این نتیجه دست می­یابیم که قرائن موجود اتهام احمدبن­ علی ­بن­ کلثوم به غلو را تقویت می­کند. ثانیاً مقصود از واژۀ «القوم» در عبارت شیخ کشی دربارۀ ابن ­کلثوم (کان من القوم)، با توجه به قرائن موجود در کلام کشی، به معنای غالیان است. ثالثاً تأمل در روایات ابن­ کلثوم این نکته را خاطر نشان می­سازد که سخنی که حاکی از اعتقادات غلوآمیز باشد، در روایات وی وجود ندارد و باید گفت که روایات غلوآمیز او، به فرض صحت انتساب او به غلو، به خوبی گزینش و پالایش شده­ اند. و رابعاً از بین روایات باقی مانده از احمد بن­ علی­ بن­ کلثوم، فقط 3 مورد از روایات او دارای مویداتی است که بر صحت مضمون اخبار او دلالت دارد. مابقی روایات او متفرد بوده و این روایات، با توجه به اینکه همۀ مشایخ احمدبن ­علی­ بن­ کلثوم به واسطۀ اتهام به غلو یا تخلیط تضعیف شده یا مجهول می باشند، قابل پذیرش نیستند.

علمای حدیثی اهل سنت، با احادیثی که فقط از طریق یک راوی نقل شده، با احتیاط برخورد کرده‏ اند؛ چنان‏که مالک در این باره می‏ گوید: «شر العلم الغریب، وخیر العلم الظاهر الذی قد رواه الناس». اگر از یک راوی، تعداد قابل توجهی حدیث مفرد نقل گردد، موضوع تردید در وثاقت راوی قابل طرح است. هدف این پژوهش – که به روش توصیفی و پیمایشی انجام شده - پاسخ به این سؤال است که آیا با افزایش تعداد روایات مفرد، تغییر معناداری در وثاقت روایان این روایات ایجاد می‏شود یا خیر؟ جامعه آماری این تحقیق شامل 9489 روایت موجود در المعجم ‏الاوسط طبرانی است که از این تعداد، 369 روایت به روش نمونه‏گیری تصادفی انتخاب و تعداد روایت مفرد هر راوی، به انضمام اعتبار وی، از طریق آنالیز واریانس یک طرفه و با استفاده از روش LSD (جهت یافتن تغییرات معنادار) و نرم‏افزار تحلیل آماری SPSS مورد بررسی قرار گرفته‏ است. نتایج پژوهش نشان داد که با افزایش تعداد روایات مفرد (از پنج روایت به بالا)، میانگین اعتبار روایان این احادیث به طور معناداری

ارائه معارف قرآن به زبان‌های دیگر از شاخصه‌های اصلی تبلیغ این کتاب الهی است. از سوی دیگر ترجمه قرآن کریم متأثر از تفسیر آن؛ و تفسیر قرآن نیز متأثر از قواعدی است که مفسر در تفسیر به کار می‌برد، لذا برخی از قواعد تفسیری(نه لزوماً همه آن‌ها) به طور غیر مستقیم در ترجمه قرآن مؤثر خواهد بود. هدف پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه­ای انجام شده، شناسایی، بررسی و تبیین نقش اینگونه قواعد تفسیری در فهم و ترجمه­های ارائه شده از قرآن کریم است. بر اساس نتایج حاصله از این تحقیق، قواعد تفسیری مؤثر در ترجمه قرآن عبارت‌اند از قاعده استفاده از تأویل، قاعده اعتبار سیاق، قاعده جری و تطبیق، قاعده مناسبت، قاعده اعتبار مجاز، قاعده خاص و عام، قاعده تبیین مجمل به مبین و قاعده توجه به مفهوم و منطوق که نقش هر یک از آن‌ها در ترجمه قرآن کریم نیز در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.

در قرآن کریم سخن از دو دریاست که یکی شیرین و دیگری شور و تلخ بوده که این دو با هم تلاقی می کنند، اما بر هم غلبه پیدا نمی‌کنند و از آنها لولوء و مرجان نیز استخراج نیز می-شود. درباره اینکه مقصود از این دو دریا چیست و مصداق آن کدام است در میان مفسران آراء مختلفی وجود دارد که این آراء از جنبه‌های مختلف قابل نقد و بررسی هستند. در این میان عده‌ دیگری تلاش می‌کنند این آیات را از جنبه علمی مورد نقد قرار داده و آن را خطای علمی قرآن کریم معرفی نمایند که شخصی به نام مستعار سها از جمله آنهاست. وی در کتابی با عنوان نقد قرآن دلایلی در نقد علمی این آیات ارائه کرده‌است. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، قصد دارد با مراجعه به منابع معتبر علمی در حوزه زیست‌بوم‌شناسی، به نقد و بررسی ادعاهای مطرح شده پرداخته و ضمن بررسی آراء مفسران و محققان، عدم تعارض بین یافته‌های علمی با آیات مربوط به بحث را اثبات نماید. در این مقاله دلایلی ارائه می گردد که مقصود از واژه «البحرین» مصبهایی از نوع زبانه آب شور (Salt Wedge) می باشد که ویژگیهای آن، با همه اوصاف برشمرده از این دو دریا در قرآن کریم، در تطابق کامل است.