جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب حاضر، جریان سلفی‌گری اخوان المسلمین معرفی شده است. این اثر از مجموعه «سلسله مباحث جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر» است که توسط مؤسسۀ دارالاعلام لمدرسة اهل البیت (ع) با اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با هدف سلفی‌پژوهی و وهابیت‌شناسی تهیه شده است. ابتدا پیش‌زمینه‌های گسترش سلفی‌گری در مصر بیان شده و تأسیس جمعیت اخوان المسلمین بررسی شده است. تاریخچه این جمعیت، اندیشه‌ها و اعتقادات آنان و نشانه‌های سلفی بودن اخوان المسلمین در ادامه عنوان شده است. سپس شیعه، تصوف، زیارت قبور، توسل، فقه و ... از نگاه اخوان المسلمین بررسی شده است. در نهایت نیز گسترش این جمعیت در ایران، یمن، تونس، اردن و سایر کشورها مطرح شده است.

در کتاب حاضر، جریان سلفی زیدی معرفی شده است. این اثر از مجموعه «سلسله مباحث جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر» است که توسط مؤسسۀ دارالاعلام لمدرسة اهل البیت (ع) با اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با هدف سلفی‌پژوهی و وهابیت‌شناسی تهیه شده است. ابتدا تاریخ پیدایش سلفی‌گری در زیدیه بیان شده و ابن الوزیر، مؤسس سلفیه زیدی معرفی شده است. سپس گسترش جریان سلفی – زیدی در سدۀ یازدهم بررسی شده و دیدگاه‌های سلفی صنعانی مورد بحث قرار گرفته است. در ادامه شکوفایی جریان زیدی – سلفی و آمیختگی آن با وهابیت در قرن سیزدهم و چهاردهم واکاوی شده و در نهایت عقاید و افکار این جریان تحلیل و بررسی شده است.

در کتاب حاضر، جریان سلفی‌گری دیوبندیه معرفی شده است. این اثر از مجموعه «سلسله مباحث جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر» است که توسط مؤسسۀ دارالاعلام لمدرسة اهل البیت (ع) با اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با هدف سلفی‌پژوهی و وهابیت‌شناسی تهیه شده است. ابتدا پیش‌زمینه‌های تفکر دیوبندی بیان شده و در خصوص تقابل سرهندی با صوفیان و شیعیان توضیح داده شده است. سپس تأثیر مدرسه سرهندی، مدرسه شاه‌ولی‌الله دهلوی، انقلاب مردم هند علیه بریتانیا و تأسیس مدرسه دارالعلوم دیوبند مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه اندیشه‌های دیوبندیه، گرایش‌های فکری و تفکرات دیوبندی‌ها عنوان شده است. در نهایت تقابل دیوبندیه با اهل حدیث، بریلویه، وهابیت و شیعه بیان شده است.

صفات خبریه یکی از مهمترین و شاید چالشی­ترین مباحث کلامی در سلفیه به شمار می رود که چگونگی انتساب این صفات به خداوند، موجب دیدگاه­هایی چون تجسیم و تشبیه و تعطیل و توقف شده است، سلفیه جهادی که اصطلاحی نو به شمار می­رود و همواره تلفیقی از میان سلفیان رادیکالی است، این سؤال به وجود می­آید که آیا آنها نیز همچون دیگر سلفی­ها در صفات خبریه پیرو ابن تیمیه حرانی­اند و تعابیری چون بلاکیف و بلاتعطیل و سؤال عنه بدعه و ...را دارند؟ در این نوشتار با بررسی و ریشه­یابی روش­شناسی سلفیه جهادی و خاستگاه آنها در مورد ظواهر الفاظ به این نتیجه رسیده که برخی از سلفیه جهادی که متأثر از ابن تیمیه­اند، در روش شناسی ظاهرگرای­اند و در باب صفات خبری همان تعابیر وی چون بلاکیف، بلاتعطیل، سؤال عنه بدعه و ... را دارند اما برخی دیگر از سلفیه جهادی که متأثر از سید قطبند، به خاطر مشی عقل­گرایی آنها، در باب صفات خبریه قائل به تأویل مجازند.

یکی از مسائل مهم در باب معرفت شناسی از دیدگاه سلفیه جهادی، مسئله­ عقل است، از این رو سؤال اصلی، چگونگی حجیت عقل از دیدگاه سلفیه جهادی است، که به خاطر نو ظهور بودن این گروه، تحقیقات جدی در این زمینه صورت نگرفته است، این مقاله با روشی تحقیقی و تحلیلی سعی دارد به دلیل اختلاف فکری سیر جریانی این گروه، مسئله­ عقل را در دو حوزه­ی سلفیه جهادی متاثر از سید قطب و بعد از بن لادن مورد بررسی قرار دهد. بر اساس بررسی­های انجام شده، سلفیه جهادی عقل را در مسائل شرعی حجت نمی­داند، ولی در غیر مسائل شرعی اختلاف وجود دارد. سید قطب، معتقد به جایگاه والای عقل و قابلیت آن برای اثبات معارف بنیادی همچون وجود خداوند، وحی و نبوت است. در حقیقت وی عقل­گرایی است که سعی نموده در برابر علم­گرایی افراطی برخی از مکاتب زمان خود ایستادگی کند، بر خلاف دیگر سلفیه جهادی که ظاهرگرا بوده و عقل را جزء محسوسات و محدود به شناخت علوم ضروری و مکتسبه می­دانند و معتقدند عقل فقط در امور دنیوی و مادی می­تواند حکم کند و هیچ­گاه نصوص قطعی با عقل قطعی تعارض نمی­کنند و در صورت تعارض، نقل مقدم بر عقل است.

سلفیه جهادی اصطلاحی نو و جدید است که اندیشمندان و محققان اسلامی امروزه آنها را در قالب گروه‌هائی تکفیری اسلامی می‌شناسند، که در این رساله این جریان به سه دوره‌ی سلفیه‌ی قطبی، سلفیه القاعده‌ای و سلفیه بعد از بن لادن تقسیم شده است، که بر اساس تحقیقات انجام شده دوره دوم و دوره سوم اگر چه از نظر ساختاری و روشی و یا راهبردی با یکدیگر متفاوت هستند ولی ساختار ایدئولوژیک آنها با همدیگر تفاوت چندانی ندارد، از این رو در این رساله از این دو دوره به عنوان "سلفیه تلفیقی" نام برده شده است. در این رساله روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی است که مبانی سلفیه جهادی را در دو بخش عمده یعنی مبانی بعید و مبانی قریب مورد نقد و بررسی قرار داده است، مبانی بعیده‌ی آنها شامل معرفت‌شناسی و روش شناسی و معناشناسی و هستی شناسی و مبانی قریبه‌ی آنها شامل توحید و شرک و ایمان و کفر و بدعت و سنت می‌شود، که در این نوشتار با بررسی مبانی سلفیه جهادی با دو رویکرد سلفیه قطبی و سلفیه تلفیقی روشن می‌شود که آنها در معرفت شناسی فقط کتاب و سنت را جزء منابع اصلی می‌دانند و در باب روش شناسی، خاستگاه سلفیه جهادی چون ابن‌تیمیه ظاهر‌گرائی است با این تفاوت که ظاهرگرائی سلفیه قطبی در برابر علم‌گرائی است بر خلاف سلفیه تلفیقی که در برابر عقل‌گرائی می‌باشد. در باب هستی شناسی، سلفیه جهادی هستی را به غیب و شهادت می‌پذیرند و ایمان به غیب را مفارق بین انسان و حیوان می‌داند و معتقدند که تمام امور غیبی مبتنی بر نصوص وارده در کتاب و سنت است، در باب معناشناختی اسماء و صفات خداوند تعالی، سلفیه قطبی قائل به تأویل است بر خلاف سلفیه تلفیقی که متاثر از ابن تیمیه هستند و به ظاهر صفات اکتفاء کرده و نسبت به تفسیر آنها همان جمله‌ی معروف مالک را نسبت به تفسیر استواء می-زنند. در مبانی قریبه به این نتایج دست یافته که در باب توحید و شرک، سلفیه تلفیقی معنای عام‌تری نسبت به سلفیه قطبی دارد به این معنا که توحید در سلفیه قطبی بر اساس توحید القصور است ولی در سلفیه تلفیقی شامل توحید القبور و هم توحید القصور می‌شود، عمل از دیدگاه سلفیه جهادی جزء ایمان است و اسباب کفر نزد آنها به خاطر توسعه امور اعتقادی به مسائل اجتماعی و سیاسی، نیز توسعه یافته و شامل طاغوت و جاهلیت جامعه شده است و از دیدگاه آنها این موارد می‌تواند جزء امور بدعی مکفره به شمار آید، که در این رساله به تبیین و نقد این مبانی پرداخته می شود.

فاقد چکیده

گرچه مسئلهٔ توحید یکی از اصول و مبانی اسلام است ولی تفاسیر مختلفی از آن شده است، به گونه ای که برخی گروه ها با تفسیر افراطی و متعصبانه ای که از توحید دارند فقط خود را توحیدی می خوانند و سایر مسلمانان را مشرک و کافر قلمداد می کنند. گروه سلفیه وهابی، که رهبر فکری شان ابن تیمیه است، و سلفیه جهادی، که نظریه پرداز تفکرات آنها سید قطب است، از این طیف به شمار می روند. این مقاله به بررسی و نقد توحید از دیدگاه آنها پرداخته است و باور دارد که این دو گروه گرچه در مبحث روش شناسی، با یکدیگر موافق اند ولی در حوزهٔ معرفت شناسی سلفیان وهابی ظاهرگرا هستند و سلفیان جهادی قائل به تأویل شده اند. بنابراین، در حوزهٔ معنا شناسی هم با یکدیگر مخالف اند؛ چراکه وهابی ها باید ملتزم به تجسیم شوند، برخلاف قطبی ها که تفسیری متفاوت از صفات خبری خداوند تعالی دارند. بر این اساس، رویکرد سلفیه وهابی در توحید «توحید القبوری» و سلفیه جهادی «توحید القصوری» است.