جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از اتفاقاتی که همزمان با تشکیل حکومت صفوی در جامعه ایران رخ داد، پیدایش مفهوم حاکمیت شیعی بود. در این دوران، مذهب تشیع مهمترین بنمایه در شکل‌دهی به هویت ایرانی قلمداد شد؛ که نمود تصویری آن را در هنر و تصویرسازی نگارهای آنزمان میتوان مشاهده کرد. هدف این پژوهش، تحلیل چگونگی تطور بنمایههای هویتی و تبدیل برخی از آنها به نماد و نقشمایه در روایت تصویری "کشتی نجات" اثر میرزاعلی است. روش تحقیق بر مبنای ماهیت، توصیفی– تحلیلی است و شیوۀ گرد‌آوری اطلاعات، کتابخانهای است. این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که: سیر تطور بنمایه‌ها و تبدیل آنها به نماد و نقشمایه در نگارۀ کشتی شیعه چگونه است؟ و در ادامه، پیوند آن با عناصر حماسی متن ادبی شاهنامه چیست؟ نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که: در دورۀ مذکور مذهب تشیع، مهم‌ترین بنمایۀ شکلدهنده و انسجام‌بخش هویتِ جمعی ایرانیان قلمداد میشود و این عامل در ادبیات و هنر و بالاخص در تصویرسازی و کتابآرایی نسخ مصور آنزمان در قالب نقشمایهها و نمادها، ظهور و بروز کرده و منجر به مشروعیت بخشی به حکومت صفوی شده است. این مشروعیت از طریق ارجاع کهن الگویی و برقراری پیوند میان عناصر متن حماسی و دینی، حاصل شد.

بخشی از هنر عصر قاجار معطوف به هنرمندان مردمی است و آثار هنری آنان بیشتر در مکان­های مذهبی همچون بقاع متبرکه فرصت ظهور داشته است. این پژوهش با هدف بررسی ارزش‌های زیبا‌شناسی دیوارنگاره‌های بناهای مذهبی این عصر بر اساس صورت و معنا می‌باشد. نگارندگان در پی پاسخ‌گویی بدین پرسش‌ها هستند: دیوارنگاره­‌های بناهای مذهبی عصر قاجار دارای چه ویژگی‌های ساختاری و زیبا‌شناسی هستند؟ ارزش‌های زیبا‌شناسی چگونه در نقاشی عامیانه بقاع متبرکه ظهور پیدا کرده است؟ روش تحقیق بر مبنای ماهیت، توصیفی - تحلیلی است و شیوه‌ی گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی بوده است. نتایج حاصل از پژوهش، گویای آن است که ارزش‌های زیبا‌شناسی‌ هنرهای عامه در جهت پیوند جامعه صریحا در اثر هنری ظهور نیافته است، بلکه در دل آن نهان شده است. یعنی آنکه این ارزش‌ها و باورهای مذهبی، کل فرایند عرضه اثر را احاطه کرده است و صراحتاً در محتوای اثر هنری قابل مشاهده است.