جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نزدیک به چهل نمونه از افعال پیامبر(ص)، به عنوان افعال اختصاصی ایشان معرفی شده است. طبق نظریۀ مشهور، افعال اختصاصی قابل الگوگیری نیستند. در نتیجه، این تعداد از افعال پیامبر(ص) از دامنۀ افعال قابل تأسّی خارج می‌گردند. مقالۀ حاضر با رویکردی تحلیلی و نقد دو مقدمۀ نخست، نتیجۀ متفاوتی را در میان نهاده است. از یک سو، با تعیین ملاک‌هایی علمی، تعداد افعال اختصاصی پیامبر(ص) را بسیار کمتر از آمار ذکر شده دانسته است و از سوی دیگر، با گونه‌شناسی افعال اختصاصی به دو دستۀ مشکک و متواطی، بعضی از افعال اختصاصی را قابل تأسّی دانسته است. بدین‌سان که در افعال متواطی، محدودیت اختصاصی بودن را متوجه حکمِ وجوب یا حرمت فعل کرده است و در افعال مشکک، محذوریت اختصاصی بودن را به مراتب شدید آن بازگردانده است.

الگوگیری از رفتار پیامبر(ص) همیشه هموار نیست و گاه بهره‌ گیری از افعال ایشان به دلیل محدودیت‌‌های تاریخی با دشواری همراه است. در این حال، ضرورت تأسّی به رفتار پیامبر(ص) اقتضا می‌کند تا راهکاری برای الگوگیری از این دست از افعال پیامبر(ص) اندیشیده شود و شیوه‌ای برای برون‌رفت از محدودیّت موجود در پیش گرفته شود. موضوعی که با توصیف افعال آن حضرت پدید نمی‏‌آید و نیازمند تحلیل و پردازش متون رفتاری ایشان است. مقاله حاضر تلاش دارد تا با تحلیل و تنقیح محدودیّت تاریخی به عنوان یکی از موانع تأسّی به رفتار پیامبر(ص)، مسیر عبور از این تنگنای زمانی را بگشاید و امکان الگوگیری از افعال تاریخی پیامبر اکرم(ص) را فراهم آورد. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می‌ دهد که با گونه‌شناسی روش‌های تأسّی به رفتار پیامبر(ص) و کشف پیام اصلی افعال ایشان، می‌توان از حصار زمانِ فعل خارج گردید و به افعال پیامبر(ص) قابلیت فرا تاریخی ‌بخشید.

الگوگیری از افعال پیامبر(ص) همیشه میسور نیست و گاه بهره‌‌گیری از افعال ایشان با دشواری همراه است. چنانکه فاصله تاریخی بین پیامبر(ص) و مخاطب امروز، تأسّی به پیامبر(ص) را با محدودیت مواجه کرده و پیروی از برخی افعال ایشان را نامیسور ساخته است. ازاین‌رو، لازم است تا با در نظر گرفتن اقتضائات و شرایط زمان، افعال ایشان متناسب با فرهنگ زمانه «عصری‌سازی» گردد. مقاله پیش رو تلاش دارد تا با تبیین مراحلی عملی، چگونگی عصری‌سازی افعال پیامبر(ص) را نشان دهد و روش بهره‌‌گیری از افعال تاریخی پیامبر(ص) را تبیین کند. حاصل تلاش یادشده فرایندی پنج مرحله‌ای است که مسیر روزآمدسازی افعال پیامبر(ص) را متناسب با فضای فرهنگی و محیطی امروز هموار می‌سازد. امکان‌سنجی تأسی، احراز محدودیت تاریخی، تشخیص آموزه متغیّر، کشف مقصود و بازسازی فعل پیامبر(ص)، پنج مرحله‌ای است که می‌توان برای عصری‌سازی افعال پیامبر(ص) به کار گرفت.

فهم متون نهج‏البلاغه همیشه ساده نیست و گاه دشواری‏هایی دارد که عبور از آن‏ها نیازمند تجهیز به روشی علمی است؛ روشی که بر اساس اقتضائات نهج‏البلاغه تعریف گردد و به تناسب ویژگی‏های آن تنوع یابد. ویژگی‏هایی نظیر سبک، ساختار و محتوا از جمله مؤلفه‏هایی است که در فهم نهج‏البلاغه تأثیر ‏می‏گذارد و سبب دریافتی متفاوت از آن می‏گردد. آنچه در این مقاله به بحث گذاشته شده، نگره‏ای روش‏شناختی است که با مطالعه تطبیقی میان دو دانش فقه الحدیث و زبان‏شناسی، درصدد ارائه رویکردی نو برای فهم نهج البلاغه است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‏دهد که توجه به ساختار حدیث به عنوان یکی از عناصر زبان‏شناختی، نقش زیادی در روش فهم نهج‏البلاغه دارد و موجب شکل‏گیری رهیافتی به نام ساخت‏گرایی می‏گردد؛ رهیافتی که بر اجزا و کلمات متن تکیه دارد و از طریق کشف روابط معنایی بین آن‏ها در قلمرو بافت متن، به مراد متکلم نایل می‏آید.

مفهوم‌شناسي اصطلاحات ديني يکي از مسائل بنياديني است که کاميابي بسياري از پژوهش‌هاي مرتبط، در گرو درستي و اعتبار آنهاست. يکي از واژگاني که به‌رغم بيان معاني و تعاريف گوناگون همچنان از فقدان يک مفهوم‌شناسي جامع و دقيق رنج مي‌برد، واژة سيره است. اين اصطلاح که حضور پر‌رنگي در سيره‌پژوهي معاصر دارد، از جهات متعددي همچون رابطه با سنت، اشتمال بر قول و اشتراطِ تکرار، مورد سؤال و ابهام قرار گرفته است. از‌اين‌رو، پژوهش حاضر با تکيه بر مطالعات شيعي و از طريق سامان‌دهي يافته‌هاي پيشين و رفع ابهامات باقي‌‌مانده، پاسخي در‌خور دربارة چيستي و ماهيت اين اصطلاح ديني ارائه کرده است. نتيجة حاصل از تحقيق نشان مي‌دهد که سه مؤلفۀ فعل، روش و استمرار، جزء عناصر اصلي سيره هستند و در شکل‌گيري مفهوم سيره و تمييز آن از مفاهيم همسو تأثير بسزايي دارند.

برپایه اندیشه شیعه، سنت فعلی یکی از منابع استنباط آموزه‌های دینی است که به‌دلیل عدم تنقیح مبانی و شیوه‌های به‌کارگیری آن، چندان که باید مورد توجه اندیشمندان قرار نگرفته است. یکی از راه­های افزایش بهره‌گیری از سنت فعلی در استنباط آموزه‌های دینی، تبیین پیش‌‏فرض‌ها و باورهایی است که پذیرش آنها، موجب کارآمدی بیشتر سنت فعلی در استنباط می­شود. این پژوهش کوشید تا به روش تحلیلی - اکتشافی یک باور بنیادین را تقریر نماید که برپایه‏ دلالت سنت فعلی استوار شده است و با تبیین پیامدِ پذیرش آن، روش‌های استنباط از سنت فعلی را توسعه بخشد. باور به دلالت استقلالی سنت فعلی، از پیش‌‏فرض‌ های مؤثر در توسعه استنباط از سنت فعلی است که پیامد آن، گسترش روش­‌های استنباط از سنت فعلی به دو روش استخراج اصل حاکم و عصری‌سازی است

الگوگیری از افعال پیامبر۹ همیشه هموار نیست و گاه بهره‏‏گیری از افعال ایشان به دلیل محدودیت‏‏های تاریخی با دشواری همراه است. در چنین شرایطی، باید اقتضائات عصر جدید را در نظر گرفت و رفتارهای پیامبر۹ را متناسب با فرهنگ زمانه عصری‏سازی کرد؛ موضوعی که با تکیه بر ظاهر متون سیرۀ پیامبر۹ پدید نمی‏آید و نیازمند تعریف مبانی و باورهای بنیادین است. مقاله حاضر کوشیده است تا با تبیین مبانی و پیش‏فرض‏های مؤثر در عصری سازی افعال پیامبر۹، زمینه بهره‏گیری از این دست از افعال پیامبر۹ را فراهم آورد و امکان توسعه مصادیق سیره نبوی را مهیا نماید. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می‏دهد که با پذیرش پنج مبنای بنیادین - که به روش تحلیلی - اکتشافی به دست آمده است - امکان تحلیلِ عصری افعال پیامبر۹ فراهم می‏شود و می‏توان رفتارهای ایشان را متناسب با فضای فرهنگی و محیطی امروز، به روز رسانی کرد.

قطب‌الدین راوندی از شارحانمتقدّم نهج‌البلاغه است که در تبیین کلمات امیرالمومنین(ع) توجه ویژه‌ای به واژگان غریب نهج‌البلاغه داشتهو شرح خود را با رویکردی ادبی تالیف کرده است.مقاله حاضر کوشیده است تا به روش توصیفی- تحلیلی، روش لغوی قطب‌الدین راوندی در کتاب منهاج‌البراعه فی شرح نهج‌البلاغه را بررسی و نقش واژگان در فهم حدیث را تبیین نماید و چگونگی بهره‌گیری وی از ویژگی‌های این‌دست از متون نهج‌البلاغه را نشان دهد. قطب‌الدین راوندی در بیان معانی مفردات گاه بااستناد به کتب لغت و گاه بدون استناد به دیدگاه لغویون و عمدتاً به صورت تقلیدی اقدام کرده و به مؤلفه‌هایی چون: گوهر معنایی، فروق اللغه، ترادف معنایی، معانی و واژگان اضداد، مشترک لفظی، ابدال در کلمات، ادغام و اعلال واژگان، توجه نشان داده و به تبیین معنای واژگان نهج‌البلاغه پرداخته است.