جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش پيش‌رو مي‌کوشد با روش توصيفي و تحليلي، جلوه‌هاي گوناگون مشارکت سياسي در حکومت اسلامي را نمايان ساخته و تحقق آن در مصاديق اين شيوه از حکومت را بررسي کند. براساس يافته‌هاي اين پژوهش، در حکومت اسلامي جلوه‌هاي گوناگوني از مشارکت سياسي، شامل زمينه‌سازي براي تشکيل حکومت، حراست از حکومت، دخالت در تصميم‌گيري‌ها، اطاعت از حاکم، نظارت بر حاکم، ارشاد حاکم و سرانجام، بازخواست حاکم تحقق مي‌پذيرد. توجه به جلوه‌هاي پيش‌گفته که برخاسته از زمينه‌هاي مشارکت سياسي در دو حوزۀ باورها و بايدهاي ديني است، اين ادعا را آسان مي‌سازد که برخلاف پندار سکولاريسم، راه مشاركت سياسي در حکومت اسلامي مسدود نبوده و مرجوح بودن نظرات شهروندان نسبت به فرامين الهي، به‌معناي ناديده گرفتن جايگاه و نقش آنها در اداره جامعه نيست؛ نه‌تنها ابتناي حکومت بر دين واحد و مشخص اسلام، با اساس مشاركت سياسي ناسازگار نيست، بلکه مشاركت شهروندان در سياست از اركان مهم و اساسي حكومت ديني است.

مشارکت سیاسی از جایگاه مهمی در علم سیاست برخوردار بوده و با بسیاری از مباحث این علم، پیوندی عمیق دارد. تحقق عملی یک نظام سیاسی در گرو توانایی آن بر نظام‌مند کردن مشارکت سیاسی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و شرح زمینه‌های مشارکت سیاسی در اسلام با روش توصیفی ـ تحلیلی است. براساس یافته‌های این پژوهش، باور به حاکمیت مطلق خداوند، حاکمیت الهی انسان بر سرنوشت خود، خلافت الهی انسان و پاسخ‌گویی دین در برابر نیازهای او، و نیز التزام به الزامات برآمده از باورهای پیش‌گفته، که عبارتند از وجوب پذیرش حاکمیت الهی، وجوب تحقق عینی حکومت اسلامی، وجوب تعاون و مسئولیت همگانی، وجوب رعایت حقوق و مصالح مردم، وجوب جلب رضایت عمومی و وجوب مشورت در امور؛ زمینه‌ساز تحقق مشارکت سیاسی از سوی فرد مسلمان و تعیین‌کنندۀ محدوده و کیفیت آن خواهد بود. بدین‌ترتیب برخلاف پندار سکولاریسم، تقدم احکام الهی بر نظرات مردم به‌معناي ناديده گرفتن جايگاه و نقش مردم در حکومت اسلامی نيست؛ همچنان‌که احترام به شئون و خواسته‌های ايشان در چارچوب تعیین‌شده، منافي ارزش نهادن به احكام و قوانين ديني نخواهد بود.