جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فیلسوفان هنگامی که به آثار گیاهان توجه می‌کردند، چنین آثار ناهمگون و متنوع در گیاهان را نه به جواهر عقلی، نه به ماده و نه به جسمیت آنها مرتبط می‌دانستند. بنابراین می‌توان گفت منشأ این آثار همان نفس نباتی است. در نظر مکاتب مشاء، اشراق و حکمت متعالیه نفس نباتی کمال اول برای جسم طبیعی آلی است از آن جهت که تغذیه، رشد و تولید مثل دارد و تنها در بخشی از قوای نفوس گیاهی با یکدیگر اختلافات جزئی دارند. در نگاه سه مکتب اسلامی، به خصوص حکمت مشاء و اشراق، بیشتر عبارات و نوشته‌ها به سمت این است که نفوس نباتی جسمانی و صور منطبع در ماده می‌باشند و ترازو عبارات بیشتر به سمت عدم تجرد نفس نباتی سنگینی می‌کند؛ اما با این حال عباراتی در مورد هر سه مکتب به ویژه حکمت متعالیه وجود دارد (از جمله: غایت داشتن موجودات عالم، شعورمندی مادیات، سریان عشق و حیات در کل هستی و...) که نمی‌گذارد به راحتی نفوس نباتی را مادی و جسمانی بدانیم. در میان معاصران ملاصدرا کسانی چون ملارجبعلی تبریزی و قاضی سعید به صراحت به تجرد نفوس نباتی قائل هستند؛ به طوری که تبریزی استدلالی در این خصوص ارائه می‌دهد. تحقیقات تجربی که بر روی انواع گیاهان انجام شده، نشان‌دهنده این است که گیاهان دارای ادراک منحصر به فردی هستند. با وجود آثاری مانند حیات و ادراک ماده، تله پاتی گیاهان، علم، احساس ترس و درد و شعور منحصر به فرد آنان، ما را ملزم می‌کند که چنین آثار و افعال هدفمندی که از گیاهان سر می‌زند را به یک مبدأ فاقد شعور و ادراک نسبت ندهیم. توجه به بُعد ملکوتی گیاهان ما را ملزم می‌کند که رفتار و نگرش مادی و تک بُعدی خود را نسبت به آنان تغییر دهیم. با این وجود قانون گزاران باید با طرح قوانینی حقوق گیاهان را به رسمیت بشناسند.