جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عقیده بمعنای باور قلبی انسان نسبت به یک حقیقت است. عقیده به این معنا در ذات و ماهیت خود اکراه پذیر نیست بنابراین انسان در انتخاب عقیده قطعا آزاد است. اما آزادی عقیده امروزه بر اساس برخی از نگرش‌های سکولار درباره آزادی، شبهاتی را در فضای اندیشه اسلامی ایجاد کرده است. پاسخ به این شبهات مستلزم بررسی دقیق ماهیت آزادی و آزادی عقیده و مبانی و ادله آن در اندیشه اسلامی است. این تحقیق این محتوا را با تأکید بر اندیشه های استاد آیت الله جوادی برعهده دارد. بر اساس نگرش اسلامی، عقیده هویت انسان را شکل می‌دهد و فطرت انسانی تقاضا می کند که او در انتخاب عقیده آزاد بوده و براساس تفکر و تعقل عقیده را برگزیند. اسلام از افراط و تفریط در آزادی عقیده دوری می گزیند بنابراین نه قایل به آزادی مطلق است و نه اجبار در اختیار دین را قبول دارد. سعادت انسان بر عقیده مبتنی است یعنی اگر عقیده راستین را انتخاب کند در دنیا و آخرت رستگار می شود. اسلام از آزادی عقیده حمایت می کند چون آزادی عقیده از اموری هست که از طریق عقل و نقل بر آن استدلال شده است. عقل انسان می گوید که عقاید باید از روی دلایل و استدلال عقلی پایه گذاری شود. حضرت آیت الله جوادی آملی آزادی عقیده را یک امری واضح و بدیهی نزد عقل می دانند که هیچ راهی برای جبر و اکراه وجود ندارد. قرآن و روایات نیز انسان را به سوی تفکر و تعقل دعوت می کند تا با آزادی و اختیار عقیده را انتخاب کند و سعادت خود را تأمین کند. از نظر ایشان آزادی عقیده از مدرکات عقل مستقل است و ادله نقلیه حیثیت ارشادی داشته و موید این مدرکات هست. شبهاتی مختلفی به آزادی عقیده شده است که بعضا ناشی از وجود آیات جهاد و یا مسأله ارتداد است که با توجه به آیات و روایات و رویکرد عقلی به آنها پاسخ‌های محکمی داده شده است.