جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تربیت به معنای ایجاد یا فعلیت بخشیدن هر نوع کمال در انسان که مطلوبیت و ارزش داشته باشد تعریف میگردد. این کمال گاهی از نوع شناختی است که مربوط به شناخت و آگاهی انسان است که شامل معلومات ذهنی او میگردد و گاهی به جنبه رفتار انسان مربوط است که به تصحیح عملکردهای انسان مربوط میشود و گاهی به صفات روحی وی میپردازد که به خلقیات انسان مرتبط می شود. تربیت با این تعریف به دو نوع تقسیم میگردد. گاهی انسان دیگران را در سه حیطه علم,رفتار و صفات روحی مورد تاثیر قرار میدهد که از آن به دیگر تربیتی تعبیر میگردد و گاهی خود را در معلومات,رفتارها و صفات نفسانی مورد تغییر,تصحیح و یا ایجاد ارزش های مطلوب در هر سه حیطه قرار میدهد. از این نوع تربیت به خودتربیتی تعبیر میگردد. در مکاتب تربیتی غربی بیشتر لفظ خودتربیتی در معنای تربیت علمی و آموزش استفاده میگردد لذا لفظ self education مترادف self learning استفاده میگردد. اما در اسلام تربیت نه فقط در حیطه علمی بلکه در دو بعد رفتار و صفات نیز انجام میپذیرد. مثلا در اسلام بیان این نکته که خداوند رزاق است از موارد تربیت علمی است و اینکه در مقابل خدای رزاق باید شکر عملی بجا آورد از نوع تربیت رفتاری و اینکه در نتیجه شاکر بودن,صفت رضا در انسان ایجاد شود از نوع تربیت صفاتی و خلقی است. البته در تحقیقات اسلامی بیشتر مقصود از تربیت,تربیت اخلاقی مطرح میشود که از آن به خودسازی نیز تعبیر میگردد اما در این تحقیق بر اساس معنای علمی تربیت و خود تربیتی که شامل علم آموزی,تغییر رفتار و تغییر صفات باشد عمل خواهد شد. اخلاق بیشتر در زمینه خودسازی برای اصلاح صفات است. اما برای اصلاح اعمال، علومی مثل فقه به آن می‌پردازد و برای اصلاح اعتقادات، علومی مثل کلام به آن می‌پردازد. در نهج البلاغه ما به معنای اعم نگاه می‌کنیم یعنی اگر می‌خواهیم خودمان را تربیت کنیم در هر سه زمینه اعتقادی، صفاتی و عملی باید باشد، حضرات معصومین علیهم السلام انسانها را در هر سه حیطه اصلاح می کردند زیرا این موارد در هم تاثیر دارد. پس خود تربیتی یک معنای اعم از خودسازی است و خودسازی به معنای اصطلاحی اش در معنای صفات به کار می‌رود. حضرت علی علیه السلام مخاطبانشان را در هر سه حیطه تربیت کردند یعنی تربیت اعتقادای و تربیت اخلاقی و تربیت رفتاری. امروزه در علم تعلیم و تربیت ، تربیت به دو نوع خود تربیتی و دیگر تربیتی تقسیم می گردد . هریک از این دو روش تربیتی دارای خصوصیات خاص به خود می باشد. روشها ، عوامل، موانع، زمینه ها و ساختارهای مختلفی برای آن بیان شده است. خود تربیتی برای رسیدن به اهدافی همچون سرآمدی دریک مجموعه، بارور کردن ظرفیتهای انسان، موفقیت در زندگی، کسب آرامش روحی ، کاهش استرس و صدها هدف دیگر انجام می پذیرد. یکی از اهدافی که دین اسلام به انسانها برای توجه به آن و هدف قرار دادن آن در خود‌تربیتی معرفی کرده است رسیدن به کمال نفسانی و انسانی است. بدیهی است خود تربیتی با درنظر گرفتن اهداف مختلفی که برای آن متصور است دارای موانع مختلفی نیز می شود. کسی که خود تربیتی را به قصد موفقیت در زندگی مادی می پیماید دارای موانعی است که کسی که خود تربیتی را برای رسیدن به کمال انسانی محقق می سازد لزوما با آن موانع مواجه نمی شودو بالعکس. لذا بررسی موانع پیش روی کسی که خود تربیتی را برای تحقق کمال انسانی ای که دین معرفی می کند، انجام می دهد برای شناخت وی از موانع و رفع آنها بسیار ضروری است. از طرفی بررسی این موانع در کلام امام علی ع که قرآن ناطق بوده و کلام ایشان در منابع اسلامی و از جمله نهج البلاغه متبلور شده است می تواند صحیح ترین نظریه در باب موانع خود تربیتی در تحقق کمال انسانی را پیش روی مسلمانان قرار دهد. تحقیق ما در مورد موانع سه مولفه ( اعتقادی، اخلاقی و رفتاری) است یعنی موانع خود تربیتی اعتقادی، موانع خود تربیتی اخلاقی و موانع خود تربیتی رفتاری . منظور از تربیت اعتقادی، علم انسان در مورد مسائل دینی است. این که خدا هست و لازم است انسان به قرآن، ملائک، انبیا، قرآن، معاد و آخرت و... اعتقاد داشته باشد که ما در این تحقیق موانع تربیت اعتقادی ( غفلت از خود و خدا و انبیاء و ...) را بررسی خواهیم کرد. منظور از تربیت صفاتی ( اخلاقی)، صفات روحی است یعنی صفاتی که در نفس انسان وجود دارد. موانع تربیت اخلاقی: کبر، غرور، حسد، کینه، بخل و... . و منظور از تربیت رفتاری، اصلاح اعمال و رفتار انسان است که ما موانع تربیت رفتاری را بررسی خواهیم کرد . به طور مثال: پیروی از شیطان و مخالفت با ولایت و دروغ گویی و... .با توجه به توضیحات فوق، این پایان نامه برای پاسخگویی به این سوال که موانع خود تربیتی در تحقق کمال انسانی از منظر امام علی ع چیست انجام خواهد گرفت.