جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حیات اخروی و مسئله معاد، به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکانی ایمانی، جایگاه بسیار مهمی در قرآن کریم و آیات الهی دارد. در این میان، برخی ویژگی‌های این حیات از جمله بحث معاد جسمانی در آخرت، موضوع شفاعت و ... بعضاً مورد اختلاف برخی از مفسّران و قرآن‌پژوهان قرار گرفته است. تفسیر وزین المیزان اثر علامه طباطبایی و نیز تفسیر «فی ظلال القرآن»، اثر عالم مشهور اهل سنت، سید قطب، به عنوان دو تفسیر مهم اجتماعی در میان فریقین، در بررسی از آیات مربوط به آخرت، دارای مباحث و سخنان ارزشمندی هستند که می‌توان ضمن آشنایی با آراء و دیدگاه‌های این دو اندیشمندِ جهان معاصر در باب حیات اخروی، با اشتراکات و تشابهات فکریِ آن دو به مثابه دو شخصیّت و مفسّر بارز در میان شیعه و اهل سنّت، آگاهی یافت که این خود، سبب همگرایی و تقریبِ بیشتر میان دو مذهب در این حوزه خواهد گردید. رهیافت این تحقیق گویای آن است که هر دو تفسیر با قبول معاد جسمانی در آخرت، مسئله شفاعت و خلود در جهنّم و بهشت را به کمک آیات مربوطه، بررسی نموده و دارای نقطه‌‌نظرات مشترکی در این حوزه هستند. رویکردِ مشابه تفسیری دو مفسّر - تفسیر قرآن به قرآن- سبب شده است تا در بسیاری از مسائل مربوط به حیات اخروی، تلاقی فکری یکسانی داشته باشند. البته علامه و سید قطب از روایات و احادیث نیز در این زمینه غافل نبوده و با توجّه به نوع آیات، از این روایات نیز بهره می‌گیرند. این پایان‌نامه در صدد آن است تا به شیوه تحلیلی- توصیفی و با استناد به دو تفسیر و «فی ظلال القرآن»، مسئله حیات اخروی را از گذرِ آراء این دو مفسّر مورد بررسی قرار دهد.

«شفاعت» پایه و بدنه ی اصلی این پژوهش را شکل می دهد.شفاعت شامل هرگونه اثر گذاری به وسیله ی یکی در دیگری می باشد.نمونه ای از رحمت و بخشش خدا و شافعان حقیقی و مقربان درگاه اوست،وباعث افزایش اطاعت از آنها می شود.که در این میان اثر شفاعت سبب تغییر در جامعه نیز می شود.پژوهش پیش رو؛تبیین نقش شفاعت،شرایط و آثار آن می باشد که با بهره گیری ازقرآن کریم به عنوان اصلی ترین منبع وتفاسیر و همچنین روایات معصومین علیهم السلام،صورت گرفته است.مطالب در سه فصل جمع آوری و تنظیم شده است.درفصل اول به صورت کامل و جامع به تبیین شفاعت و انواع آن و برخی از شبهات شفاعت پرداخته شده.درفصل دوم به شرایط و زمینه های وقوع شفاعت از منظر قرآن و روایات که آنها عبارتند از:توبه و استغفارواقعی،اذن از سوی خدا،رضایت خداوند برای شفاعت،حفظ اصل ایمان و اعتقاد به توحید،پیروی کردن از دستورات دین،پیوندمعنوی میان شفاعت شونده وشفیعان،خوف هراس ازخدا،اعتقادقلبی به شفاعت،اعتقاد به قدرت خدا ،باور به مالکیت خداوند،داشتن علم و آگاهی،عقل وخرد ورزی،ظالم نبودن،شیعه بودن،اهمیت دادن به نماز،درستکاری واهل خیانت نبودن،پرداخته شد.درفصل سوم به آثار و نتایج شفاعت که مهم ترین آنها عبارتنداز:شفاعت عاملی برای نجات یافتن،افزایش و حفظ روحیه امیدواری،برقراری ارتباط معنوی،عاملی برای کسب رضای الهی،نزدیکی به شفاعت کنندگان،ایجادانگیزه توبه،تاثیرمعنوی شفاعت،اثرالگوپذیزی در مردم،سدی در مقابل گناهان،پرداخته شده.اهتمام به این بوده است که منابع مربوط به عناوین اصلی تحقیق از منابع دست اول و مرجع باشد.و روش تحقیق،کتابخانه ای به صورت فیش برداری است.واما نتیجه بحث عبارت است از آنکه،شفاعت یکی از اصول مسلم و قطعی خداوند است که در آخرین لحظه ها شامل فرد گنهکار و خطاکار با رعایت شرایط و پیش زمینه هایی می شود،و علاوه بر نجات و رهایی آنان از آتش دوزخ،آثار و برکت هایی هم برای آنان به دنبال خواهد داشت.

بحث از نظام جزا و پاداش به عنوان یکی از سنت‌های لایتغیر الهی بویژه عذاب اخروی از جمله مباحثی است که در راستای هدفدار بودن نظام خلقت برای بشر ترسیم گردیده تا انسان مسیر زندگی، اخلاق و رفتار و منش خود را برای آن تنظیم نماید. بدین سبب با استعانت از کلام وحی، مسئله عذاب اخروی، عوامل، چگونگی و راه‌های نجات آن مورد پژوهش قرار گرفته تا شاید با مطالعه در احوال خود با تکیه بر مسئله معاد و اعتقاد به جهان باقی نگاه جدیدی به زندگی داشته باشیم. لازم به ذکر است ماهیت تحقیق حاضر نظری بوده لذا با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و آیات مربوط به عذاب اخروی و مباحث پیرامون آن گردآوری شده و با استناد به تفاسیر و کتب معتبر شیعی بدان پرداخته شد. بنا بر نتایج پژوهش می توان عوامل عذاب اخروی را عواملی چون کفر، شرک و نفاق، یأس از رحمت خدا، کبر، حسد، دروغ، غیبت، رباخواری، استهزاء آیات و احکام خدا، پیروی از شیطان و خیانت کردن دانست. در چگونگی عذاب بنا بر آیات قرآن، عذاب جسمانی دوزخیان را در کنار عذاب اخروی آنان به انحاء گوناگون می توان تجسم عینی اعمال آنان دانست که برای رهایی از عذاب اخروی به راهکارهایی چون: اطاعت از خداوند، تقوی، انجام عمل صالح و ترک هوای نفس، توبه وشفاعت می توان تمسک نمود.بر مبنای سنت‌های لایتغیر الهی نظام جزا و پاداش وجود دارد و تحقق آن حتمی بوده و انسان اگر زندگی خود را بر مبنای نگاه آخرت تنظیم کند به عذاب الهی دچار نمی‌شود و این نگاه به نظام جزا و پاداش مقدمه حیات طیبه ابدی می‌باشد.