جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئلۀ علم پیشین الهی و ارادۀ آزاد (اختیار) بشر از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل فلسفی در حیطۀ سنت ادیان ابراهیمی است که تحت عنوان تقدیرانگاری الهیاتی از آن یاد می‌شود .ما در این نوشتار با طرح جدید مسئله توسط زاگزبسکی، سه راه‌حل سنتی ــ راه‌حل بوئتیوس، راه‌حل اکامی و راه‌حل مولینا ــ را بررسی خواهیم کرد. بر اساس راه‌حل بوئتیوس، خداوند فرازمانی است. راه‌حل اکامی هم علم خداوند به اختیار ما را واقعیت نرم، نه واقعیت سخت می‌داند و بر اساس راه‌حل مولینا نیز فرض انتقال ضرورت گذشته انکار می‌شود. در ادامه خواهیم دید که در مسئله و راه‌حل‌های آن به غلط جاودانگی خدا در زمان را فرض گرفته‌اند که این رویکرد برخلاف الهیات آنسلمی است که خداوند را فرازمان برمی‌شمارد. در نهایت، نشان می‌دهیم که راه‌حل بی‌زمانی با الهیات آنسلمی و علم فعلی خداوند منطبق است. فاعلیت انسان در طول فاعلیت الهی قرار دارد، یعنی از یک‌سو، علم خداوند در رأس سلسلۀ علل و اسباب تحقق فعل است و به‌مثابۀ یکی از شرایط تحقق فعل اختیاری محسوب می‌شود، و از سوی دیگر، علم و قدرت بشری در سلسلۀ اسباب و علل آن فعل قرار می‌گیرد. در نتیجه، استناد علم محدود بشر به علم نامحدود و فرازمان خداوند، منافی اختیار نیست.