جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام شناسی غربی که با عنوان عام شرق شناسی نیز مطرح می شود شامل مطالعاتی است که در مورد دین اسلام با ابعاد مختلف قرآنی، حدیثی، تفسیری، تاریخی، کلامی و ... توسط دانشمندان عمدتا غربی انجام می گیرد. این پروهش ها گاه علمی و توأم با انصاف و گاه عاری از انصاف و مقرون به غرض ورزی است که به نوبه خود موجب تحریف لفظی یا معنوی و دست کم شبهه افکنی در خصوص معارف دینی می شود. یکی از اسلام شناسان برجسته و مطرح غربی ویلیام مونتگمری وات (2006م)، استاد رشته زبان عربی و مطالعات اسلامی بود که از سال 1947م رئیس بخش مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه مطرح ادینبورگ اسکاتلند شد. مطالعات وی در زمینه تاریخ اسلامی، کلام اسلامی، فلسفه اسلامی متمرکز است و برخی از آنها نقش گسترده ای در اندیشه اسلام شناسی غربیان داشته است. وی با وجود اشتباهات متعدد در اسلام شناسی به برداشت های نادرست شرق شناسان و اسلام شناسان غربی نیز اشاراتی دارد و از آن جا که وی بر دین مسحیت بود و عمده مراجعات وی به منابع اهل سنت متکی بوده است پاره ای از آرا و عقاید وی ازجمله در باره شخص پیامبر ،وحی ،تاثیر پذیری گسترده اسلام از مسیحیت و یهودیت ،زمینه های اجتماعی ،فرهنگی و جغرافیایی شبه جزیره عربستان جهت گسترش اسلام ،تخیل خلاق پیامبر و... قابل مناقشه است. وی دارای تالیفات زیادی است که برخی از آنها تاثیر فوق العاده ای در اندیشه اسلام شناسی غربیان داشته است.کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی اقتباسی از یکی آنهاست.او در اعتراف به صداقت پیامبر در ادعای نزول وحی میگوید: هیچ یک از این پدیدها قابل تحلیل نیست جز بر مبنای آن که حضرت در ادعای نبوت خویش صادق باشد و هر چه را از آیات قران که ادعای وحیاتی بودنش را کرده از سر صدق قرائت کرده است. پایان نامه حاضر درصدد است با تکیه بر سه کتاب «محمد در مکه»، «محمد در مدینه »و «محمد پیامبر و سیاستمدار»به بررسی و نقد آرای مونتگمری وات در زمینه مباحث اسلامی بپردازد.

ارتباط اسلام با غرب، پیشینه ای دیرین دارد. گسترش زودهنگام اسلام در سرزمین های مختلف، حکومت های غربی به ویژه ارباب ادیان را متوجّه اهمیت این دین ساخت. نزاع بر سر بازپس گیری این سرزمینها از مسلمانان، آتش جنگهای درازمدّتی را برافروخت؛ که موجبات آشنایی بیشتر دانشمندان غربی با تمدّن اسلامی را فراهم نمود. اروپاییان به کتابخانه های اسلامی راه پیدا کردند و به ترجمه و تحقیق در آثار اسلامی پرداختند. پیدایی شرق شناسی به معنی تحقیق درباره افکار و عقاید شرق اگر چه از سده های میانه آغاز شده بود ولی ظاهراً از سده شانزدهم بدین سو، فعالیتهای شرق شناسان به شکل سازمان یافته ای گسترش یافت و قرآن و حدیث و تاریخ اسلام در مرکز ثقل مطالعات آکادمی های اسلام شناسی غرب قرار گرفت. اما مطالعات شرق شناسانه غربی ها با انگیزه ها و اهداف مختلفی صورت گرفته و بدون تردید انگیزه های جدلی و تبلیغی در شمار مهمترین اهداف این مطالعات بوده است در عین حال نمی توان اهداف استعماری غرب و نیز انگیزه حقیقت جویی را نادیده گرفت. مضافاً اینکه اسلام ناباوری مستشرقان در دریافت و برداشت آنها از مسائل اسلامی بی تأثیر نیست. در این میان اهتمام مسلمانان عرب زبان به ترجمه و تحقیق در مطالعات شرق شناسان قابل توجه بوده و آثار ارزنده ای در این زمینه تدوین نموده اند. دکتر شوقی ابوخلیل (2010 ـ 1941م) نویسنده و پژوهشگر فلسطینی یکی از محقّقان مسلمان است که بیش از 60 اثر در حوزه تاریخ و تمدّن اسلامی به رشته تحریر درآورده است. وی در کتاب خود «الإسقاط فی مناهج المستشرقین و المبشّرین» در پی ارزیابی و پاسخگویی به شبهه هایی است که شرق شناسان درمورد قرآن و اسلام و مسلمانان وارد آورده اند. حجم انبوه آثار قرآن پژوهی غربی و تأثیرگذاری منفی آن بر اذهان، نقدی علمی را می طلبد تا سره را از ناسره تفکیک و پاسخی منطقی به اشکال های مستشرقان ارائه کند. در واقع این اثر به دنبال آن است که پس از تتبّع در منابع اسلامی و روشن کردن دیدگاه مسلمانان و با رعایت اصل انصاف و واقع نگری، نشان دهد ایرادهای خاورشناسان تا چه حدودی مبتنی بر مستندات تاریخی و به چه نسبتی جانبدارانه است.

قرآن کریم تنها کتاب تحریف نشده آسمانی و اساسی ترین منبع معارف نزد مسلمانان است و بالطبع نخستین گام برای آشنایی غربیان با اندیشههای مسلمانان آگاهی از محتوای این کتاب است. قرن هاست که بسیاری از اسلام شناسان غیر مسلمان غربی به پژوهش درباره قرآن پرداخته و راجع به مصدر قرآن، تاریخ جمع و تدوین آن، ادبیات و ساختار آن و معارف و محتوای این کتاب آسمانی نظریه های گوناگون ابراز داشته اند اما گاهی به دلیل عدم دسترسی مستقیم به بسیاری از منابع اسلامی و متون اصیل، دچار ضعف علمی و کمبود اطلاعات و در نتیجه برداشت های نادرست و خام شدند. نکته جالب توجه اینکه از سویی شرق شناسی علی رغم اینکه در ظاهر به عنوان یک رشته علمی مطرح است ابزاری است که غالباً در استخدام اهداف تبشیری مسیحی یا اغراض استعماری دولت های غربی بوده است از سوی دیگر مستشرقان عمدتاً در نقد معارف اسلامی از کتاب های اهل سنت بهره گرفتند که دارای اشتباهات و ضعف های بیشتری است و کمتر حاضر شدند کتابهای مهم و دیدگاههای معقول امامیه را نیز به جهان غرب عرضه دارند. پژوهش پیش رو با عنوان "القرآن الکریم فی دراسات المستشرقین" که ترجمه آن تقدیم می شود، روش ترجمه آن روش ترجمه معنوی بوده است.