جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از راه‌‌‌‌های تشخیص نبی، ارائه معجزه توسط مدعی نبوت از جانب خدای متعال می‌باشد. به باور مسلمانان، قرآن کریم معجزه سترگ پیامبرگرامی اسلام9 به شمار می‌رود که دامنه اعجاز آن گسترده بوده و شامل اعجاز از جهت عدم اختلاف نیز می‌باشد. برخی نوشته‌‌‌‌ها با ذکر مثالهایی، مدعی شده‌اند که آیات قرآن باهم ناسازگار بوده و قرآن کریم فاقد انسجام درونی می‌باشد و از این طریق خواسته‌اند اعجاز قرآن را از جهت عدم اختلاف به چالش بکشند. نوشتار حاضر به هدف تبیین روش درست فهم و برداشت صحیح از قرآن، با رویکرد توصیفی تحلیلی به رفع انگاره فوق پرداخته است. در فرآیند پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه ای و با استناد به مبانی کلامی و تفسیری عالمان و مفسران امامیه روشن ساخته است که قرآن کریم از انسجام درونی برخوردار بوده و اختلافی در آن نیست و آیاتی که ناسازگار تلقی شده‌اند تهافتی باهم نداشته و کاملا هماهنگ‌‌‌‌اند.

در سپهر اندیشه شیعی علم امام یکی از بایستگی های مقام امامت به شمار می رود. اما در اینکه دامنه دانش او تا چه حدی است مورد اختلاف واقع شده است. نوشتار حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی به بررسی آیات و روایات مربوط به علم امام پرداخته است. در فرآیند بحث، ابتدا آیات و روایات موافق علم امام به جزئیات جمع آوری و به آنها استدلال شده و در ادامه، آیات و روایاتی که متوهم محدودیت علم امام بوده اند مضمون آنها تحلیل و بررسی شده و نقد گردیده است. این پژوهش به این نتیجه دست یافته است که دامنه علم امام محدود به کلیات یا امور شریعت نبوده، بلکه تمام امور از کلی و کلان گرفته تا مصادیق جزئی و ریز و درشت عالَم، همگی متعلق علم امام بوده و به موهبت الهی، امام به تمام آنچه که در گذشته و آینده و باطن و ظاهر و آسمان و زمین و دنیا و آخرت و انسان و غیره واقف و آگاه است.

به باور امامیه، علم غیب و آگاهی لدنّی یکی از ویژگی­ها و بایستگی­های امام به شمار می­رود. این مقام علمی والایی که شیعیان برای اهل بیت(ع) قائلند، توسط برخی نویسندگان (به ویژه نویسنده کتاب مکتب در فرآیند تکامل) مورد تشکیک و تردید قرار گرفته است. بر اساس نگره آنان­ _ که به نظریه علمای ابرار شهرت یافته _ اعتقاد شیعیان مبنی بر اینکه اهل بیت(ع) از دانش الهی برخوردار بوده و آگاهی لدنّی دارند، واقعیت خارجی نداشته و این اندیشه در قرن دوم و پس از آن، توسط جریان غلو در تفکر شیعیان وارد و رائج شده است. نوشتار پیش رو با هدف اثبات و تبیین صحیح عقاید شیعه در این موضوع، به بررسی آیات و روایات مربوطه پرداخته و روشن ساخته است که اعتقاد شیعیان معاصر مطابق همان اعتقاد شیعیان قرن اول بوده و چنین مقام علمی والایی توسط خود ائمه(ع) طرح و تأیید شده و مبتنی بر داده­های قرآنی و روایی است. از این­رو، این گمانه که ائمه(ع) فاقد علم غیب بوده و فقط علمای ابرار هستند باطل است و دلایل متقن مختلفی در نقد و رد آن وجود دارد. روش پژوهش در این نوشتار کتابخانه­ای بوده و نگارنده، با رویکرد تحلیلی - انتقادی به رد نگره فوق پرداخته است. در فرآیند نقد، علاوه بر بهره­گیری از روایاتی که در اسناد آنها متهمین به غلو وجود ندارند، از اقوال دانشمندان علوم مختلف در قرن­های گوناگون بهره برده شده تا معلوم شود اعتقاد به این مقامات، نگرش عده خاصی از شیعیان در زمانی محدود نبوده است.

قاعده «وجوب‌‌بالذات» که از آن می‌‌توان با نام قاعده «وجوب‌‌وجود» نیز یاد کرد، به جهت نقشی که در اثبات اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام دارد، یکی از مهم‌‌ترین قواعد دانش کلام محسوب می‌‌گردد. تحقیق در گستره کارآمدی این قاعده در قلمرو مباحث کلامی نشان خواهد داد که در اثبات چه مسائلی از مباحث علم کلام کارآیی دارد و متکلمان امامیه در اثبات آموزه‌‌های اعتقادی به چه میزان از آن بهره برده‌‌اند. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌‌ای و با رویکرد تحلیلی به طور مفصل کاربست‌‌های مختلف قاعده وجوب‌‌بالذات را در تراث مهم کلامی امامیه مورد کنکاش و مداقه قرار داده و روشن ساخته است که این قاعده در اثبات صفات ثبوتیه و سلبیه خدای متعال کارآیی دارد و دانشمندان علم کلام در مذهب امامیه از قاعده مذکور، در مبحث توحید و شاخه‌‌های مربوط به آن بهره‌‌های وافری برده‌‌اند.

یکی از راه‌های تشخیص نبی، ارائه معجزه توسط مدعی نبوت از جانب خدای متعال می‌باشد. به باور مسلمانان، قرآن کریم معجزه سترگ پیامبر گرامی اسلام(ص) به شمار می‌رود که دامنه اعجاز آن گسترده بوده و شامل اعجاز از جهت عدم اختلاف نیز می‌باشد. برخی نوشته‌ها با ذکر مثال‌هایی، مدعی شده‌اند که آیات قرآن باهم ناسازگار بوده و قرآن کریم فاقد انسجام درونی می‌باشد و از این طریق خواسته‌اند اعجاز قرآن را از جهت عدم اختلاف به چالش بکشند. نوشتار حاضر با هدف تبیین روش درست فهم و برداشت صحیح از قرآن، با رویکرد توصیفی - تحلیلی به رفع انگاره فوق پرداخته است. در فرآیند پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با استناد به مبانی کلامی و تفسیری عالمان و مفسران امامیه روشن ساخته است که قرآن کریم از انسجام درونی برخوردار بوده و اختلافی در آن نیست و آیاتی که ناسازگار تلقی شده‌اند تهافتی باهم نداشته و کاملاً هماهنگ‌اند.

قاعده «وجوب علی الله» در عداد قواعد دانش کلام بوده و مبتنی بر اندیشه عقلی بودن حسن و قبح افعال است. قاعده مذکور به جهت کاربردهایی که در قلمرو مسائل کلامی دارد بایسته است معلوم شود در مباحث کلامی متکلمان امامیه به چه میزان و در چه مسائلی از آموزه‌های اعتقادی مورد استفاده قرارگرفته است. نوشتار حاضر به شیوه کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی_تحلیلی، گستره کارآمدی قاعده مزبور را در مسائل اعتقادی شیعه مورد پژوهش قرار داده است. با تحقیق و بررسی در تراث علمی متکلمان مشهور امامیه معلوم گردید کاربست قاعده «وجوب علی الله» در مسائلی همچون تکلیف، لطف، بعثت انبیاء، عصمت پیامبران، معجزه، امامت، افضلیت امام، بطلان احباط، رستاخیز، اعواض، وفای به عهد، انتصاف و ثواب الهی است و متکلمان امامیه آن را در مسائل مذکور به کار برده اند.

قاعده حکمت به جهت نقشی که در اثبات اصول و مبانی اعتقادی دین مقدس اسلام دارد یکی از مهم­ترین قواعد دانش کلام به شمارمی­رود. تحقیق و پژوهش در گسترۀ کاربرد این قاعده در قلمرو مسائل کلامی نشان خواهد داد که قاعده مذکور در اثبات چه مسائلی از مسائل علم کلام کارآیی دارد، و متکلمان امامیه در اثبات آموزه­های اعتقادی، به چه میزان از آن بهره برده­اند. تحقیق حاضر با روش کتابخانه­ای و رویکرد گزارشی­ تحلیلی، به تفصیل کارکردهای مختلف قاعده حکمت را در تراث مهم کلام امامیه مورد کنکاش و مداقه قرار داده، و روشن ساخته است که این قاعده، در بیشتر ابواب و مسائل علم کلام کارآیی دارد، و دامنه کاربردی آن شامل مباحث توحید، نبوت، امامت، معاد و زیرشاخه­ های مربوط به آن­ها می شود. متکلمان امامیه در اثبات بسیاری از معارف و آموزه­های اعتقادی، به ره­های وافری از قاعده مذکور برده­اند.