جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عرصۀ رمان فارسی، آثاری نوشته شده است که اشارات آشکار و پنهان فراوانی به موضوعات و مسائل عرفانی دارند. این نوع رمان‌ها غالباً در کنار نقش و رویکرد خاص خود، از عرفان یا به‌عنوان عنصری برای شخصیت‌پردازی و پیشبرد پیرنگ داستان استفاده می‌کنند، یا به‌عنوان عاملی مؤثر برای طرح و عرضۀ گفتمان مورد نظر نویسنده. سگ و زمستان بلند، و طوبی و معنای شب از آثار شهرنوش پارسی‌پور، از رمان‌هایی هستند که در آن‌ها عرفان و عناصر عرفانی به روش‌های‌ مختلف بازتاب یافته است. یکی از این مضامین عرفانی، پیر و سرسپردگی به او در سیر و سلوک است. طی این پژوهش که با هدف بررسی جایگاه پیر و سرسپردگی به او در رمان‌های مذکور صورت گرفت، مشخص شد که در هر دو رمان، ویژگی‌های خلقی و شرایط سیاسی و اجتماعی روزگار از جمله جنگ، جنایت، مرگ، رنج، گناه و تنهایی موجب گرایش شخصیت‌های داستان به عرفان شده است. منش برخی شخصیت‌های دو داستان که با وجود بهره‌گیری از آموزه‌های عرفانی پیر، به تعالی روحی نرسیده‌اند یا متفاوت با یکدیگر عمل می‌کنند، گویای دو نکته است: اول تغییر رویکرد نویسنده تحت تأثیر تغییرات اجتماعی و سیاسی در دو دهۀ پنجاه و شصت، و دیگری تغییر دیدگاه او نسبت به سرسپردگی به پیر. نویسنده چنین القا می‌کند که سرسپردگی بی‌قیدوشرط به پیر با روح سنجشگر و شکاک انسان دنیای معاصر ناسازگار است. واقعیتی که از گفته‌ها و نیز رفتارهای شخصیت‌های داستان و به‌ویژه در اظهارنظرهای گاه و بیگاه راوی، خود را آشکار می‌کند.