جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصلحت در لغت به معنای خیر و صواب، و مقابل آن مفسده به معنای شر می‌باشد. می‌دانیم که اسلام، دینی حاوی معارف، جامع و کامل است که در آن پاسخ‌گویی به نیازهای بشر در هر عصر و مصری نهفته است. و هم‌چنین پروردگار متعال، پروردگاری حکیم است که در هر کار و حکمش، حکمتی و غایتی نهفته است و بیهودگی و عبث بودن به فعل و ذات او راه ندارد. لذا مصلحت و مفسده را در احکام خود ملاحظه نموده است. موضوع رابطه فقه و مصلحت از جنبه‌های مختلفی دارای اهمیت بنیادین است که هم از جهت حوزه نظری و هم از جهت حوزه عملی و کاربردی با توجه به گستره‌ی فراوان آن دارای اهمیت می‌باشد.مصلحت و مفسده به عنوان یکی از اصول و عناصر مهم در معارف دینی هم در فقه شیعه و هم در فقه اهل سنت بسیار مورد توجه واقع شده است.بسیاری از فقهای اهل سنت، مصلحت را به عنوان منبعی مستقل برای استنباط احکام شرعی دانسته‌اند. اما گفتمان مصلحت در مکتب امامیه با گفتمان مصلحت در فقه اهل سنت تفاوت جدی دارد.بسیاری از علمای اهل سنت مصلحت را در جایگاه "ما لا نص فیه" مجاز دانسته و از این رو باب مصالح مرسله را در فقه گشودند. اما علمای شیعه و برخی از علمای اهل سنت مصلحت را به عنوان مدرکی در کنار سایر مدارک نپذیرفته‌اند، اما به این عنصر توجه ویژه‌ای داشتند، چنان‌که تتبع در آثار ایشان این مسأله را روشن می‌سازد.در عصر حاضر که حکومت جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده است و می‌خواهد بر پایه قوانین اسلام، حکومتش را اداره نماید، موضوع مصلحت و مفسده در حکومت دینی که ناظر به بحران‌های دنیای معاصر و مقتضیات جهان کنونی است، از منظر فقه سیاسی امامیه خصوصاً امام خمینی(ره) مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از کتب فقهی، اصولی، حقوقی و فلسفی بسیاری ساماندهی شده است شامل 3 بخش کلی می‌باشد، که در بخش اول کلیات تحقیق به همراه تعاریف واژه‌های کلیدی، اقسام مصالح، تاریخچه مصالح مرسله، و نظرات فرق مختلف اسلامی پیرامون مصالح مرسله مورد بررسی قرار گرفته است.در بخش دوم مصلحت و مفسده در فقه اهل سنت و فقه شیعی به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است و هم‌چنین به بررسی رابطه حسن و قبح عقلی با مصلحت و توانایی عقل در درک مصلحت و مفسده نیز پرداخته شده است.در بخش سوم که بخش پایانی می‌باشد به تعریف حکم و انواع آن و به بررسی مبنای احکام از منظر قرآن و سنت پرداخته شده، همچنین رابطه مصلحت و مفسده و احکام حکومتی نیز به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.