جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت مفهوم‌شناختی و روان‌سنجی مقیاس‌های حوزه اخلاق در پژوهش‌های ایرانیِ بازه زمانی 1350 تا 1399 بود. روش پژوهش، بررسی مروریِ نظام‌مند مقیاس‌ها بر اساس مدل «کازمین» بود که در سه شاخص روایی، اعتبار، و پاسخگویی در قالب ارزیابی 9 پارامتر روایی محتوا، همسانی درونی، مقایسه نسبی، خطای اندازه‌گیری، روایی ساختاری، آزمون‌ فرضیه‌ها، روایی بین‌فرهنگی، روایی ملاکی، و پاسخگویی بوده است. داده‌های پژوهش در طی شش گام شناسایی و 92 مقیاس انتخاب شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که از کل مقیاس‌ها (درون‌فردی، 37 مقیاس؛ میان‌فردی، 26 مقیاس؛ و اجتماعی-سازمانی، 29 مقیاس) تنها پارامتر همسانی درونی در شاخص اعتبار توانسته در بیش از 70 درصد موارد رعایت شده، و نتایج آن مثبت باشد. پس از آن، مفهوم‌شناسی، روایی محتوا، و آزمون‌‌ فرضیه‌ها در 50 درصد مقیاس‌ها مورد توجه قرار گرفته، و نتایج آن مثبت بوده است. دیگر پارامترها در اکثر گزارش‌ها محاسبه نشده، یا اطلاعات آن در اختیار نبوده، یا بررسی آن‌ها موضوعیت نداشته است. در پژوهش حاضر، هیچ مقیاس «مطلوب» که تمام پارامترهایِ موضوعیت‌دار کازمین را مورد توجه قرار داده باشد، شناسایی نشد؛ تنها 5 درصد مقیاس‌ها «قابل قبول» بوده، 40 درصد آن‌ها «نیازمند تکمیل»، 30 درصد «نیازمند به بررسی مجدد»، و 25 درصد آن‌ها «نیازمند ارائه اطلاعات تفصیلی» می‌باشند. بنابراین اگر درصد مقیاس‌های نیازمند به تکمیل به مقیاس‌های قابل قبول اضافه شود، می‌توان ادعا کرد که 45 درصد مقیاس‌های ایرانیِ حوزه اخلاق، قابلیت استفاده را داشته؛ و مابقی نیازمند بازبینی یا ارائه اطلاعات تفصیلی جهت ارزیابی و قضاوت هستند.

در منابع روایی با مفاهیمی مواجه می‌شویم که با اضافه شدن به واژه نفس، القاکننده کارکردهای نفس در حوزه‌های مهار، تنظیم، نظارت، نگهداری، و تغییر خود هستند. هدف پژوهش حاضر تحلیل مفاهیم مضاف نفس در روایات و تبیین سازه خودنظم‏جویی با روش پژوهش مفهومی- محتوایی است. یافته‌ها نشان داده که خود در منابع اسلامی انسان به اعتبار عامل تشخّص‌بخش غیرمادّی بوده و خودنظم‏جویی با تحلیل مفاهیم مضاف به «خود» (هفده مفهوم) و مفاهیم تحقق دهنده (دو مفهوم) قابل تبیین است. عام‌ترین مضاف‌های نفس اصلاح النفس و تزکیةالنفس است که توسط دو برنامه فرایندیِ مجاهدةالنفس و ریاضةالنفس پیگیری شده، و با ابزار نظارةالنفس، کفّ النفس، و ضبط النفس قابل دست‏یابی است. سازوکار تحقق، تمام مفاهیم مذکور به ‌واسطه سه مفهومِ هسته‌ای «شناخت»، «مهار»، و «انگیزه متعالی» است که از تحلیل دو مفهوم عقل و تقوا به ‌دست می‌آید.

این پژوهش با هدف بررسی نقش مادر با دو رویکرد اسلامی و روانشناسی و تعیین مولفه های نقش مادری از نگاه اسلام انجام شده است. یافته های پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی به دست آمد بیانگر ده مولفه برای نقش مادر بود که در سه سازه اصلی پذیرش، محافظت و پرورش سامان دهی شد. پذیرش زیرمولفه ای نداشت؛ زیرمولفه های محافظت عبارت بود از: تامین نیازهای زیستی، حفظ از خطر و مراقبت های پیش گیرانه. زیرمولفه های پرورش نیز عبارت بود از: پرورش جسمی، توجه به بازی کودک، محبت، تکریم، توجه به موانع رشد و جهت دهی مذهبی.روایی محتوایی مولفه های نقش مادری توسط کارشناسان بررسی شد و مورد تایید اکثریت کارشناسان (نه نفر از دوازده نفر) قرار گرفت. میانگین نمرات کارشناسان (2.25 از 3) و ضریب تطابق کندال (1) تاییدکننده روایی محتوای مولفه های مذکور بود. ضرورت اجرای تحلیل های آماری دقیق تر و رواسازی ابزار در پژوهش های بعدی توصیه می شود.