جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علم وفناوری مدرن (غربی) صورت ومحتوای تمدن غرب را قوام بخشیده‌است تاجاییکه آن‌را وجه ممیزه‌ با سایر تمدن‌ها وتنها راهِ رسیدن به‌ توسعه وصنعتی شدن دیگران معرفی می‌کنند. دانش وفناوری جدید، دارای«ماهیت»، «صورت» و«آثار»اجتماعی است که درکنار گره‌گشایی، مسأله‌های لاینحلی را درسطح خرد وکلان جامعه‌ی بشری پدید آورده است. نه تنها منتقدان فناوری مدرن، بلکه حامیان آن نیز درممالک ونحله‌های فکری، خواهان بازنگری واصلاح آن شده­اند. آیت الله سید محمد باقر صدر، ازمعدود نوابغ فکری مسلمان درقرن بیست‌ام است که دراوج اقتدار مکتب‌های مادی‌گرایی، شالوده‌های فکری تمدن غربی را شناسایی ومورد نقد علمی قرار داده‌است. با توجه به‌ تعریف مارتین هایدگر ازفناوری مدرن که ماهیت آن را ‌غیر ازمصداقش میداند وتعریف فلسفی-اجتماعی فناوری، بارویکرد به‌دو فلسفه مهندسی وعلوم انسانی وروش تحلیل‌تطبیقی، این جستار به‌دنبال پاسخ به‌این پرسش است که آرای صدر، درمواجهه با فناوری مدرن چگونه قابل تبیین است؟ وجه تمایز وی با دیگر متفکران چیست؟ کارهای انجام شده توسط دیگرمنتقدین فناوری مدرن به‌صورت ترافعی، مقطعی وجزئی نگر می باشد که لازم، ولی کافی نیست. لکن نگاه‌ صدر تدافعی، تداومی وجهانی است. مسأله وی جواز وعدم جواز نیست، بلکه جهان‌نگری‌هایی است که فناوری را جهت داده وبه اسارت‌گرفته وآن نظام اجتماعی است. به‌دنبال نظام اجتماعی مطلوبی است که آن را درنظام اجتماعی دینی درقامت فقهِ مطابق با مقتضای زمان می‌بیند. صدر به‌داشته های خود می‌اندیشد نه ‌داشته‌های دیگران.

ترجمه ماشینی: جهان امروز جوامع بسیاری را در خود جای می دهد که از فرهنگ های متنوع با ویژگی های متمایز و مشابه خود تشکیل شده است. تصورات مختلفی از ماهیت انسان و جهان وجود دارد و ضرورت بازنگری همه جانبه مبانی فکری و فرهنگی مختلف به منظور جلوگیری از تضادهای روزافزون خود را بیش از پیش احساس می کند. ریشه‌یابی و ارائه تحلیل‌های فلسفی نظری از این تنش‌ها و نیز بازتاب‌های اجتماعی دیدگاه‌های فلسفی، زمینه‌ای را پیش روی ما قرار می‌دهد که در آن مسئله روشن می‌شود. رویکرد اجتماعی به نظریه دگرگونی داروینی یکی از این نظریه هاست که زمینه های فلسفی و اجتماعی را برای بیزاری از دیگری فراهم می کند. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی به جمع آوری داده ها و اسناد می پردازیم تا به بررسی جنبه های فلسفی و کلامی و سپس جنبه های اجتماعی این رویکرد بپردازیم. نتیجه می گیریم که داروینیسم اجتماعی نه تنها تهدیدی برای روابط متقابل فرهنگی و همزیستی مسالمت آمیز اقوام، مذاهب و نژادها است، بلکه با تشویق نژادپرستی، ناسیونالیسم رادیکال و برتری قومی و مذهبی و ارائه توجیه علمی برای چنین رفتارهایی، تهدیدی برای جهان است. و عادت ها

هدف پژوهش حاضر بررسی امتداد سنّت‌گرایی در سیاست و نحوه مواجهه آن با انقلاب اسلامی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و درصدد پاسخ به این سوال است که آیا سنّت‌گرایان در سیاست حضور دارند؟ اگر حضور دارند، مبانی و جهت‌گیری آن‌ها به چه نحو است؟ نتایج نشان داد که سنت‌گرایان برخلاف مبانی نظری خود که نوعی انزواطلبی را ترویج می‌کنند، نه تنها در سیاست ورود پیدا کرده‌اند، بلکه تنها مدل قابل قبول در حکومت‌داری را نیز مدل سطلنت می‌دانند. عمده مبانی سیاسی آن‌ها متمرکز بر قدرت، قدرت‌پرستی، مخالفت با جهانی شدن، مخالفت با دموکراسی و مردم‌سالاری، مخالفت با مهاجرت، تمرکز بر ملی‌گرایی و ناسیونالیستی و اعتقاد به هرم قدرت از بالا است. این مبانی منجر باعث شده است که عمده جهت‌گیری آن‌ها حمایت از احزاب راست گرا و افراطی و حمایت از فاشیسم و نئوفاشیسم باشد. افرادی مانند دومایستر در فرانسه، استیو بانون (مشاور اسبق ترامپ) در آمریکا، کاروالیو در برزیل، ایوولا در ایتالیا، از جمله سنت‌گرایانی هستند که ضمن حضور فعال در سیاست، تأثیرات مهمی را نیز در کشور خود و در سپهر سیاسی برجای گذاشته‌اند. در مواجهه سنت‌گرایان و بخصوص نصر با انقلاب اسلامی، ضمن تأکید بر اسلام سلطنتی، هرگونه انقلاب و بخصوص انقلاب اسلامی را بدلیل مخالفت مبانی انقلاب با مبانی سلطنت، مردود می‌شمارند.

این نوشتار درصدد پاسخ به نسبت آسیب‌های اجتماعی با مسجد به‌مثابه نماد دین است؟ آسیب‌های اجتماعی در ایران معاصر، استمرار آسیب‌های جهانی هستند که تجدد منجر به آن شده است و لذا دین و مسجد که نقشی پیشگیرانه در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی داشتند، با کمرنگ‌شدن حضور در دوره معاصر، کارویژه دفع آسیب‌ها را از دست داده و به کارکردهای رفع آسیب‌ها تقلیل یافته‌اند. هدف از این مقاله، ترسیم رویکردی پدیدارشناختی نسبت به مساجد در دوران معاصر است و روش تحقیق اسنادی و توصیفی - تحلیلی می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد، مساجد اگرچه در طول تاریخ با فقدان نهادهای تخصصی مدرن و یا اختلال کارکردی ساختار جامعه، نقش جهادی و مدنی مطلوب را ایفا کرده‌اند، اما با گستره و هجوم تمدنی و فرهنگی و رسانه‌‌ایِ آسیب‌ها، اولاً نیاز به پاسخ مطلوب از سوی همان نهادهای تخصصی، البته با مدلی ایرانی- اسلامی است و در صورت اضطرار و نیاز به نقش مسجد، تقویت امکانات، تجهیزات و بودجه مناسب در مساجد یک ضرورت و مقدمه است تا مواجهه‌‌ای متوازن برقرار شود و الا این انتظار رفع و درمان آسیب‌ها از مساجد، بدون منطق بوده و مستلزم تبرئه مدرنیته است.

انقلاب اسلامی ‌در شرایطی به وقوع پیوست که قدرت‌های جهانی با داعیه نظم جهانی و در قالب مفاهیم جهانی‌شدن و دهکده جهانی به دنبال تسلط بر جهان بودند. غایت جهانی و مخاطب عام این انقلاب که با تأسی به گزاره‌های دینی عموم مردم و بشریت بود، نقطه تعارض این حرکت با امپریالیسم جهانی و نظام سلطه بود. انقلاب ایران که مدعای ایدئولوژیک و فرهنگی مبتنی بر اسلام داشت، بدون بازتولید چارچوب‌های تئوریک لازم در ابعاد نرم‌افزاری به این مهم نخواهد رسید. بنابراین تولید علوم انسانی اسلامی ‌به‌مثابه نرم‌افزار جهان اسلام در رشته‌های مختلف موتور محرکه این انقلاب تلقی می‌شود. حوزه‌های علمیه به‌عنوان متولیان علوم اسلامی ‌بعد از انقلاب اسلامی ‌ظرفیت‌های بالقوه جهت تحقق این مهم دارند. در نوشتار حاضر پرسش‌محوری ما این است که چه نسبتی بین حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی ‌برقرار است و انقلاب اسلامی ‌چگونه شرایط مطلوب را محقق کرده است؟ یافته‌های تحقیق دال بر آن است که انقلاب اسلامی ‌تولید علوم انسانی اسلامی ‌را از امکان به ضرورت تبدیل کرده است و همچنین تولید و تأسیس این علوم بالاصاله بر عهده حوزه‌های علمیه است؛ اگرچه این مدعا نافی رسالت دانشجویان متعهد و آشنا به علوم انسانی نیست. روش تحقیق در نوشتار حاضر، روش تحلیلی ـ توصیفی و جمع‌آوری داده‌ها نیز اسنادی است.

در دوره‌های اوج تمدن اسلامی، اندیشمندان مسلمانی که به مطالعه جوامع می‌پرداختند، مبانی علمی را بنیان‌گذاری کردند که‌اندیشمندان غربی سال‌ها بعد با تغییراتی آن را جامعه- شناسی نامیدند. مسلمانان که در بررسی‌های خود درباره جوامع از منابع معرفتی مختلفی همچون عقل، شهود و تجربه استفاده می‌کردند، از منظر اندیشمندان غربی ملقب به فلسفه پردازی شدند و تحقیقات اجتماعی آنها خارج از علم جامعه‌شناسی مدرن با عنوان فلسفه اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفت. این در حالی است که امروزه، کاراییِ روش تجربی در بررسی واقعیت‌های اجتماعی - به عنوان تنها روش علمی شناخت جامعه - با مشکلات و انتقادهایی روبه رو شده است که‌اندیشمندان را ناگزیر از کاربرد روش‌های دیگر(مانند روش‌های تفهمی و انتقادی)کرده است. در این راستا مقاله حاضر درصدد است با بررسی اندیشه‌های اجتماعی ابن خلدون به عنوان یکی از جامعه‌شناسان مسلمان و بیان مناسبات فلسفه اجتماعی و جامعه‌شناسی، به این مسئله بپردازد که با توجه به گسترده شدن منابع معرفتی جامعه‌شناسی در دوران اخیر، بنیان آنچه که زمانی اندیشه اجتماعی مسلمانان را با عنوان فلسفه اجتماعی از جامعه‌شناسی مدرن جدا می‌کرد، فرو ریخته است. در نتیجه فلسفه اجتماعی مسلمانان شایسته عنوان جامعه‌شناسی است که به دلیل به کارگیری منابع معرفتی مختلف، از ابعاد گسترده‌تری برخوردار شده است. اگرچه فلسفه اجتماعی ظرفیت‌های کلامی و فقهی و عرفانی و... نیز دارد. این مقاله با استفاده از روش اسنادی ـ تحلیلی، کتاب مقدمه ابن خلدون را به عنوان اثری جامعه‌شناختی، مورد بازبینی قرار داده است، با این هدف که بتوان بر پایه ابعادی که ابن خلدون در پرتو روش قیاسی- برهانی به علم عمران بخشیده، مناسبات فلسفه اجتماعی و جامعه‌شناسی را روشن کرد.