جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

افلاتون در همپرسه‌ی فایدروس با تأکید بر گفتارِ لوگوس‌محور، نوشتار را درحاشیه قرارداده و آن را چونان جانشینی خطرناک برای گفتارِ زنده‌ که حامل معنا و حقیقت است، معرفی می‌کند. ژاک‌ دریدا با اشاره به «منطق جانشینی»، فرودستیِ نوشتار در سنت افلاتونی را توجیه‌ناپذیر دانسته و بواسطه‌ی منطقِ دیفرانس، معنا را امری به تعویق‌افتاده و همواره‌متفاوت می‌داند. منطقِ جانشینی که از ادبیات ژان ژاک روسو وام گرفته شده، در اندیشه‌ی ژاک رانسیر نیز هویدا شده‌است. «سیاست»، برخلاف بداهت طبیعی و ضرورتی که در فلسفه‌ی سیاسی باستان داشت، برای رانسیر موضوعی است «ممکن» و مترادف دموکراسی که بواسطه‌ی آشکارگیِ دموس (demos) قابلیت وجود می‌یابد. در این بازنگری، تحقق سیاست/دموکراسی منوط به گذر از پلیس (police )به مثابه دغدغه‌ی فلسفه‌ی سیاسی کهن است. در جستار حاضر این سؤال مطرح است که «کاربستِ منطق جانشینی در کار دریدا و رانسیر به چه نحو بوده و کدام نکات، مشترک یا متفاوت هستند؟». بعنوان نتیجه‌ی بحث می‌توان بیان‌نمود «جانشینی برای هر دو متفکر، بازنگرش در ابعادی مهم از فلسفه‌ی سیاسی را ممکن می‌سازد. درعین‌حال، درحالی­که نزد دریدا، ابتدا تشریح‌کننده‌ی فرودستیِ نوشتار است و سپس بواسطه‌ی عملکرد دیفرانس و بازی، بی‌معنا می‌نُماید، نزد رانسیر، به­ مثابه فضایی تهی، منش خلاقه داشته و شرطی تاریخی برای ساختِ سیاست/دموکراسی است.»

پس از جنگ دوم جهانی با چرخش نظریه­ سیاسی بسوی فلسفه­ های اسپینوزا و نیچه، شاهد قوام نظریه سیاسی رادیکال متأخر در اروپا هستیم. بویژه پس از دهه ­ی 1990 و در پی تعمیق پدیده جهانی­ شدن، نقد بنیادین مفاهیم همبسته­ ی مدرنیته و سرمایه­ داری از سوی متفکرین رادیکال مطرح شد. در کنار کسانی چون فوکو، رانسیر، آگامبن، دلوز و گتاری، آنتونیو نِگری نیز سهمی مهم در فربه­­ شدن این نظریه داشته ­است. نِگری جهت مفصل­ بندیِ مفهوم رادیکال­ شده­ ی قدرت، تولیدِ زیستی‌- سیاسی را درنظر می‌گیرد. این شیوه‌ی دگرگونِ تولید در قلمروی یک امپراتوریِ جهانی که فضای حکم­رانی سرمایه­­ داری متأخر است جای دارد. به‌زعمِ نگری، تولید زیستی‌سیاسی می‌تواند امکانِ گذر درون­ بودی از امپراتوری را فراهم نماید و درنتیجه ‌روی دیگر قدرت که سازنده است فعلیت یابد. قدرت‌ِ سازنده‌، خمیرمایه­ ی کار و تولید توأم با میلِ افراد و لازمه­ ی تحقق دموکراسی مطلق است. هدف این مقاله آن است که ضمن بررسی متن-زمینه­ محورِ شکل­ گیری اندیشه­ ی آنتونیو نگری، چگونگیِ مفصل­ بندی مفهوم قدرت و درک دگرگونه­ ی وی از این مفهوم را پی­گیری کند. قدرتِ سازنده مفهومی است که به کمک تفسیر رادیکال فلسفه­ ی اسپینوزا مفصل­ بندی شده و در مقابلِ مفهوم مدرن و هابزیِ حاکمیّت قرار می­ گیرد.