جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر عهده‌دار بررسی و نقد دیدگاههای رایج در فلسفه دین معاصر در باب معیارهای ارزیابی ادیان است. هدف از این بررسی دست یابی به معیارهای مناسب و خردپذیر و بازشناسی دین حق از باطل است که همواره مورد دغدغه دینداران بوده و امر مهمی برای آنان است. اساسی ترین سنجه های مورد بحث عبارتند از: (1) خاستگاه محوری؛ بنیادالهی دین در حدوث و بقاء و دوری از نسخ و تحریف، تأیید دین پیشین، اعجاز آورنده دین با تاکید برهماهنگی با معیار فطرت، (2) محتوی محوری؛ خرد پذیری و عقلانی بودن آموزه‌های دینی، مطابقت تعالیم آن با واقع و نفس الامر، افزون بر تلائم و هماهنگی و همچنین برخورداری از جامعیت،انسجام و سازواری. (3) کارکرد محوری؛ داشتن کارکردهای مهم دینی، دنیایی، فردی و اجتماعی درعرصه‌های مختلف زندگی بشری و کارآیی بیشتر در حفظ انسجام اجتماعی. (4) پیشوا محوری؛ این نگره بر سنتها و تعالیم بنیانگذاران دین، اخلاق و صفات نفسانی و اعجاز آنان تکیه داشته و مباحثی چون نسبت اوصاف پیشوایان و ترابط اعجاز با صدق و حقانیت آموزه‌های دینی پیشوایان را در پی دارد. نگره‌های فوق به روش تحلیلی- انتقادی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و نتیجه حاصله این است که کارکرد محوری با توجه به تجربی بودن و عدم امکان تجربه کارکردهای فرا اینجهانی در دنیای حاضر به مثابه معیار مستقلی کاربرد ندارد. پیشوا محوری در حد قراین و شواهد در معیار ارزیابی ادیان قابل طرح است. البته بحث معجزه در این نگره بر اساس برهانی دانستن آن می تواند به مثابه یک معیار در خدمت بنیاد الهی به کار آید. اما معیار بنیاد الهی در نظریه خاستگاه محوری با تأکید بر هماهنگی با فطرت و نظریه محتوی محوری جایگاه برتری داشته و هریک به طور مستقل می توانند، سنجه ارزیابی ادیان قرار گیرند. در عین حال اساسی ترین معیار مطابقت تعالیم دین با واقع و نفس الامر است و این ضابطه به طور کامل تنها در دین الهی تحقق پذیر است. بنا بر این دو معیار یاد شده از یکدیگر انفکاک وجدایی ندارند.