جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیان مسئله کمتر از نیم قرن است که پژوهشگران ایرانی در حوزه‌ی فلسفه و هنر با دیدگاه ویژه‌ی سنّت‌گرایی آشنا شده‌اند. در این مدّت، از بین آثار پُرشمار سنّت‌گرایان، فقط تعداد بسیار کمی به فارسی ترجمه شده‌اند که در میان همین تعداد محدود نیز، به‌ندرت آثار اساسیِ سنّت‌گرایان به چشم می‌خورد؛ منظور آثاری است که به‌طور مُفصّل و متمرکز در حوزه‌ی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی به نگارش درآمده‌اند و برای فهم عمیق و همه‌جانبه از دیدگاه سنّت‌گرایی، در اولویت‌اند و ضرورت تام دارند. در حوزه‌ی حکمت هنر و زیبایی، چند اثر از آثار سنّت‌گرایانی چون آناندا کوماراسوآمی، تیتوس بورکهارت، سیّد حسین نصر و مارتین لینگز، که آثار مستقلی در این زمینه نگاشته‌اند، ترجمه شده است. از آثار فریتیوف شوئون نیز، که در آثارش فصل‌های جداگانه‌ای را به موضوع هنر و زیبایی اختصاص داده، ترجمه‌هایی انجام شده است.در میان پژوهشگران ایرانی، افرادی معدود به نقد و بررسی آرای سنّت‌گرایان درباره‌ی هنر و زیبایی پرداخته‌اند. نام این پژوهشگران و عنوان مقاله‌ی ایشان بدین شرح است:1. سید رضی موسوی گیلانی، «نقد و بررسی آرای سنّت‌گرایان پیرامون هنر اسلامی»2. جواد امین خندقی و سید رضی موسوی گیلانی، «نقد دیدگاه سنّت‌گرایان در باب هنر سنّتی، هنر مقدّس و هنر دینی»3. محمود تیموری، «نقدی بر زیبایی‌شناسی شوان»4. سید امیر منصوری و محمود تیموری، «نقد آرای سنّت‌گرایان معاصر در زمینه هنر و معماری اسلامی»5. سید محمد هادی موسوی رکنی، «نقد دیدگاه سنت‌گرایان در مورد سرآغاز هنر خوشنویسی اسلامی»6. سعید بینای مطلق، «بررسی و نقد زیبایی و کمال از نظر کوماراسوآمی»با بررسیِ دقیق‌ این نقدها و خوانش عمیق‌ آثار سنّت‌گرایان، به‌ویژه آثار بنیادین‌شان، توجه ما به مسئله‌ای مهم معطوف می‌شود که به اعتبارسنجیِ این نقدها مربوط است و این پرسش مهم را پیش می‌نهد که مقدمات ضروری و شیوه‌ای که منتقدان بایستی در چارچوب نظری و موضعِ نقد خود نسبت به آرای هنری و زیبایی‌شناختیِ سنّت‌گرایان لحاظ کنند، تا چه اندازه مبتنی بر شناختن و لحاظ کردنِ مبانی فکریِ سنّت‌گرایان بوده است. این مسئله را بدین ترتیب می‌توان تبیین و تشریح کرد:این امری بدیهی است که برای نقد هر دیدگاهی ـ البته نقدی مستدل و معتبر ـ نخست باید از مبانی معرفتی و مفاهیم بنیادین آن دیدگاه، به‌درستی و به‌طور کامل آگاه باشیم تا در گام بعد بتوانیم در موضوعات مختلف، با توجه به جهت‌گیریِ فکری و دلایل خود، آرای برخاسته از آن دیدگاه را نقد کنیم. همچنین مسلم است که این موضوع در اعتبارسنجیِ نقدها نیز، در زمره‌ی معیارهای اصلی قرار دارد. اما این امرِ بدیهی در بیشتر نقدهای داخلی ـ و حتی برخی نقدهای خارجی ـ که نسبت به آرای سنّت‌گرایان درباره‌ی هنر و زیبایی بیان شده است، در بهترین حالت، دچار نوعی نقص و تشویش بوده و در بدترین حالت، به‌طور کامل مغفول مانده است. به بیانی دیگر، در بیشتر نقدهای داخلی، دو وضعیت را می‌توان تشخیص داد: 1. برخی منتقدان به نکته‌ها و ایرادهایی اشاره کرده‌اند که به‌کلّی از چارچوب نظریِ سنّت‌گرایان خارج است، یعنی این منتقدان به شیوه‌ای کاملا یک‌سویه، فقط با اتّکا به مبانی نظریِ خود و معیارهای برخاسته از نظام فلسفی و جهان-بینیِ خودشان به نقد آرای سنّت‌گرایان درباره‌ی هنر و زیبایی پرداخته‌اند، بدون اینکه مبانی نظری سنّت‌گرایان را در نقد خود لحاظ کرده باشند. برای مثال می‌توان به نقد دکتر سید رضی موسوی گیلانی اشاره کرد که در مقاله‌ی خود با عنوان «نقد و بررسی آرای سنّت‌گرایان پیرامون