جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن، مناسب با ساختار وجودي آدمي، شامل برنامه‌هاي تربيتي براي هدايت و تعالي انسان‌هاست. در تحقيقات تربيتي‌ـ قرآني، گزاره‌هاي مختلفي مانند مباني، اصول، روش، اهداف و... از آيات قرآن استخراج مي‌شود. براي استفاده بهينه از اين تحقيقات، لازم است الگويي ارائه و ارتباط گزاره‌هاي تربيتي با اين الگو بيان شود تا زمينۀ کاربست آنها فراهم شود. اين پژوهش، تلاش دارد تا به الگوي تربيتي آيات حج دست‌ يابد؛ چراکه مناسک حج برنامۀ فشردۀ انسان‌سازي است. براي اين مهم، با روش توصيفي‌ـ تحليلي، پس از استنطاق از آيات حج با تکيه بر تفسير الميزان‌ـ‌که غني‌ترين تفسير شيعي است‌ـ الگو‌سازي شده‌ است. اين الگو به گزاره‌هاي تربيتي دست‌يافته از آيات حج مستند است. برخي عناوين تربيتي عبارت‌اند از: «مباني»‌اي همچون خلوص و اختيار، «اصولي» مثل عمل‌گرايي و وحدت‌گرايي، «روش‌هايي» چون آسان‌سازي و تمثيل، «عواملي» مانند دعا و امنيت، «موانعي» چون شرک و مأيوس کردن و «نتايجي» مانند اميدواري و زندگي طيب. در نتيجه، ارتباط اين يافته‌ها در چهار الگو روشن شده‌ است. رابطۀ ميان «مباني، اصول و اهداف» و رابطة ميان «مربي، متربي، نتايج، عوامل و روش‌ها».

تفسیر شنقشی و ترجمه تفسیر طبری از کهن‌ترین آثار منثور فارسی دری هستند. این دو کتاب با زبانی که ویژگی‌های فارسی دری دوره نخست و فارسی میانه را داراست، از نظر زبانی از ارزشمندترین متون دوره نخست اسلامی به شمار می‌روند. تفسیر طبری «جامع البیان فی تفسیر القرآن» محمد بن جریر طبری است که ترجمه آن به دستور منصور بن نوح سامانی (اواسط قرن چهارم هجری قمری) به وسیله گروهی از فقیهان ماوراءالنهر انجام شده است. اما در مورد تفسیر شنقشی باید گفت که از کاتب یا گزارشگر آن نشانی نیست و این کتاب از ابتدا به فارسی نگارش یافته است. واژه‌ها، افعال و ترکیبات به کار رفته در این اثر نشان می‌دهد که به احتمال بسیار در اواخر سده چهارم یا اوایل سده پنجم نگارش یافته است. تفسیر شنقشی ترجمه‌ای صرفاً تحت‌اللفظی نیست، بلکه گاه رنگ تفسیر و توضیح به خود می‌گیرد. در مقابل واژه‌ها و ترکیبات ترجمه تفسیر طبری به لحاظ ساختاری گونه‌هایی نادر در زبان فارسی قرن چهارم به شمار می‌روند. همچنین نحو جملات و ترتیب قرار گرفتن واژه‌ها در جمله نیز درخور توجه است. بخشی از این اثر ترجمه آیات قرآن با ویژگی‌های منحصر بفرد آن می‌باشد و آن معادل‌های فارسی است که مترجمان برای واژه‌ها و ترکیبات عربی برگزیده‌اند. این پژوهش با هدف مقایسه ساختار زبانی این دو اثر و بررسی ویژگی‌های زبان فارسی در سده چهارم و پنجم به بررسی ویژگی‌های صرفی، نحوی، آوایی و ساختاری این دو کتاب پرداخته است و نشان می‌دهد که گرچه هر دو اثر به نثر مرسل نگارش یافته‌اند ولی تفسیر شنقشی بیشتر تحت‌تأثیر گویش مربوط به ناحیه جنوب خراسان است. پیکره زبانی در این پژوهش سوره مبارکه بقره می‌باشد که در تفسیر شنقشی اندکی افتادگی دارد، اما در ترجمه تفسیر طبری کامل است.