جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع کتاب حاضر، بررسی اندیشه و تاریخ تصوف شیعی از دیدگاه علمای شیعه است. در این کتاب سعی شده است با جدا کردن راه عرفا و صوفیه حقیقی از صوفی نمایان، تحلیل‌ها و نقدهایی که علمای شیعه بر صوفیه وارد دانسته‌اند، تشریح شود. نگارنده با تتبع در آثار مختلف تاریخی، کلامی، روایی، فقهی، عرفانی و... گزارشی از دیدگاه‌ها و رد و انکارهای علمای شیعه نسبت به تصوف و چرایی آن ارائه داده است. فصل اول کتاب به کلیات مباحث و پیش‌نیازهای بحث اشاره دارد. مباحثی مثل منشأ تصوف، تاریخ تصوف تا قرن دهم، اصول اعتقادی و علمی صوفیه و فِرَق صوفیه. در فصل دوم، نگارنده به طرح مهم‌ترین دیدگاه‌های صوفیه می‌پردازد. نگرش ائمه(ص) به صوفیه، دیدگاه علمای شیعه به صوفیه و نقد درونی تصوف، محورهای فصل دوم را تشکیل می‌دهد. در فصل سوم علل دینی انکار و در فصل چهارم علل سیاسی اجتماعی انکار ذکر شده است.

مطالعه حاضر با هدف شناسایی و تحلیل عرفانی جایگاه قلب با تکیه بر روایات امام رضا (ع) انجام پذیرفت. روش پژوهش، تحلیل کیفی مضمون‌محور است. واحد تحلیل، منابع روایی متقدم شیعه است. بیش از ده‌ها روایت بررسی شد و کدهای اولیه با مطالعه اکتشافی به دست آمد و کدهای ثانویه و مقولات پژوهش بعد از تحلیل دلالی روایات مستفاد گردید. در این پژوهش، شاخصه‌های نظری و کاربردی در رهیافت قلب به سعادت و حقیقت الاهیه مطرح شده‌ است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد قلب به معنای مرکز اندیشه یا عقل، مرکز شناخت شهودی و روح است. همچنین، قلب ویژگی‌هایی دارد، از جمله: محل حکمت، محل نزول وحی، محل اراده الاهی، معدن نور الاهی، مالک حواس، جایگاه کمالات، آیینه رفتار، و ... . احوال قلب، اقبال و ادبار است و مؤلفه‌هایی چون علم، ارتباط با خدا، ارتباط با اولیای الاهی از علل حیات قلب، و قساوت، مسخ، احتجاب، و خروج روح ایمان از آسیب‌ها و بیماری‌های قلب است.

این مقاله از منظر عرفانی به بررسی «اسم کریم» می­پردازد. اسماء­الله هم در عرفان عملی و هم عرفان نظری جایگاه ویژه­ای دارد،به ­طوری­که بدون آنها نه شناخت عارفانه حاصل می­شود و نه سلوک عرفانی. در این تحقیق به ابعاد مختلف معرفت ­شناختی، وجودشناختی و سلوکی اسم کریم پرداختیم. در این رابطه مشخص شد که از جهت معرفت­ شناختی، کریم به کسی اطلاق می­شود که به خاطر شرافت ذاتی­اش بخشش او دائمی بوده و حتی بدون درخواست، به دیگران می­بخشد و از خطای آنها می­گذرد. از منظر هستی­ شناختی، اسم کریم از اسمای صفات بوده و با اسم جلیل تناکح اسمایی دارد. در این تناکح که غلبه با اسم جلیل است، اسم کریم جلال خدا را که موجب دوری بندگان از اوست، تلطیف کرده و راه را به سوی حق باز می­کند، همچنین این اسم سبب خلقت ممکنات و رساندن عطایای الهی به آنهاست. از منظر سیر و سلوکی، پیوند سه­ گانۀ تعلق، تخلق و تحقق در سلوک عرفانی جایگاه والایی دارد و مظهر اسم کریم سالکی است که مربّی عالم بوده، تمامی زشتی­ های خلقی را از او زدوده باشد و به مکارم اخلاق زینتش بخشیده باشد. چنین بنده‏ای چون به مظهریت این اسم نائل شده است، به عیان امتناع خروج خود از حکم ربوبیت حق را درمی‏ یابد و به کرم مولایش حسن ظن می‏یابد.