جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

احساسات و عواطف، ازجمله سرمايه‌هاي وجودي آدمي است که وي را از ساير موجودات ممتاز کرده و نيروي محرک وي براي انجام رفتارهاي اختياري قلمداد مي‌شوند. ازآنجاکه اختيار انسان در ايجاد، تقويت و تضعيف احساسات نقش مستقيم دارد، يک نظام جامع اخلاقي، نمي‌تواند نسبت به ارزيابي اخلاقي آنها بي‌تفاوت بوده، نسبت به آنها خوب و بد اخلاقي را مطرح نکند. سؤال مهمي که در اين زمينه مطرح است اينکه انسان بايد چه احساسي نسبت به خود، خدا، انسان‌هاي ديگر و طبيعت پيراموني داشته باشد و از چه احساساتي بايد پرهيز کند؟ سؤال مهم‌تر اينکه آيا ميان ارزش‌هاي اخلاقي ناظر به اين احساسات، ارتباطي وجود دارد يا خير؟ پاسخ به سؤال اخير، مسئله اصلي اين تحقيق است. هنگامي در فضاي آموزه‌هاي اسلامي با ارزش‌هاي اخلاقي ناظر به مواجهه احساسي در ارتباطات مختلف انسان مواجه مي‌شويم، همه آنها را با يکديگر و با محوريت مبناي هماهنگ‌کننده؛ يعني «خداخواهي» منسجم و هماهنگ مي‌يابيم. در اين تحقيق، با روش تحليلي ـ توصيفي سعي شده به‌صورت تفصيلي تبييني صحيح از انسجام دروني ارزش‌هاي اخلاقي ناظر به مواجهه احساسي ارائه گردد.

تبيين صحيح از رابطة دين و اخلاق از دغدغه‌هاي فيلسوفان اين دو حوزه بوده که بحث‌هاي گسترده‌‌اي دربارة آن انجام شده است. يکي از چالشي‌ترين قلمروهاي اين بحث، اخلاق اجتماعي است؛ زيرا افراد جامعه باورهاي مختلفي دارند و پيچيدن يک نسخة اخلاقي براي همة آنان چه‌بسا به تحميل ارزش‌ها و تبعيض نسبت‌ به گروهي شود که باورهاي اکثريت را قبول ندارند. هدف از تحقيق پيش‌رو، تبيين شاخصه‌هاي اخلاق ديني است که به سبب برخورداري از آنها براي تنظيم روابط افراد جامعه‌اي که همه يا اکثريت آنان مسلمان‌اند، بر اخلاق فراديني اولويت مي‌يابد. از يک سو، اخلاق اجتماعي متأثر از باورهاي کلان اعتقادي، به‌دليل تأثيرات شگرف اين باورها بر عناصر مهم اخلاق، بر اخلاق فراديني که تنها بر سرشت مشترک انسان‌ها تکيه دارد، مقدم است؛ و از سوي ديگر، اخلاق اجتماعي برگرفته از متون ديني معتبر، به‌دليل شناخت عميق و صحيحي که به‌وسيلة وحي از انسان و افعال متناسب با سعادت حقيقي وي به دست مي‌آورد، بر اخلاق فراديني که خود را براي کشف ارزش‌هاي اخلاقي از اين منبع شناخت بي‌نياز مي‌داند، ترجيح دارد.