جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نصر حامد ابوزيد، در بخشي از نظرية «تفسير عصري از متون» خويش قائل شده است که ميان معنا و مراد تفاوت وجود دارد. از‌آنجايي‌که در تفاسير ارزش‌افزايانه، هدف مفسر به حدّ اعلاي ارزش رساندن يک اثر است و از جهتي عواملي همچون پيدايش پرسش‌هاي جديد، پديداري نيازهاي نو و افزايش سطح علمي مفسر، نيازمندي به تفاسير عصري را درپي دارند، به ‎نظر مي‎رسد نظرية تفسيري وي مي‎تواند به‌عنوان راهکاري براي نيل به تفاسير ارزش افزايانه قصدگرا، که به‌معناي فهم بهتر از متن و مرادات ماتن در طول زمان است، مورد امعان نظر قرار گيرد. اما نتايج حاصل از چنين نگرش‎هايي، چنانچه در آن ضوابط فهم متن رعايت نشود، ممكن است به تهديدات معرفتي، همچون عدمِ امکانِ اعتبارسنجي تفاسير، و دنيوي و عرفي کردن دين بينجامد.

در این جستار کوشش شده است، تا نظریه‌ ارزش زیبایی‎شناختی تحلیل و بررسی شود. این نظریه نمونه‌ای از روش‌ها و مکاتب گوناگون در زمینه‎ تفسیر قرآن است و غایت و کمال قرائت متن را در به حداکثر رساندن وجوه معنایی آن می‌داند. ضرورت بحث فوق را می‎توان در امکانِ تعدد و تکثر معانی برداشت‌شده از قرآن با عنایت به ظرفیت‌ها و ویژگی‎های خاص متن و مانند آن دانست. با وجود اینکه مهمترین اشکال طرح‌شده بر این نظریه بی‎اعتنایی به قصد مؤلف و بازی آزاد نشانه‌ای با متن است. ازاین‎رو نظریه‎ ارزش زیبایی‌شناختی به‌طور مطلق امکان طرح در قرآن را نخواهد داشت؛ بنابراین در پژوهش فوق که به شیوه‎ توصیفی ـ تحلیلی همراه با گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای انجام گرفته، کوشش شده است، با طرح فرضیه‎ «قصدی‌گرایی شمولی و ذهنی‌گرایی معتدل» با توجه به ظرفیت‎ها، اقتضائات زبانی متنی و ویژگی‎های خاص ماتن قرآن امکان تعددِ معانی برداشت‌شده از قرآن با وجود ملتزم‌بودن به قصد مؤلف اثبات شود.