جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم در آیات متعددی به فلسفه آفرینش با تعبیر« بالحق» اشاره نموده است. مفسران دیدگاه های گوناگونی را در تبیین فلسفه آفرینش هستی در ذیل آیات دربردارنده این تعبیر بیان داشته اند که به طور کلی عبارت اند از ؛ 1-آفرینش صواب 2-آفرینش با کلام حق 3-آفرینش حکیمانه 4-آفرینش مبتنی بر عدل و انصاف 5- آفرینش هدفدار، که این دیدگاه ها قابل نقد و بررسی اند، که در میان دیدگاه پنجم، با در نظر گرفتن اصل معنایی و تقابل واژه حق با واژهای با باطل، لعب و لهو در قرآن کریم صحیح می‌باشد از سوی دیگر از میان موارد چهارگانه‌ی؛ 1-دلالت داشتن آفرینش بر توحید وکمالِ قدرت خداوند ، 2-آفرینش مبتنی بر دین و تکالیف الهی، 3-آفرینش مبتنی بر منافع و مصالح بندگان و فضل برآنان، 4-آفرینش مبتنی بر غایت حقیقی، که مفسران درتعیین مراد از آفرینش هدفدار بیان داشته اند. مورد چهارم با توجه به اصل معنایی واژه حق و کاربرد و تقابل آن با باطل و لعب در عرف قرآن کریم و از حیث مفاد آیات مربوطه و سیاق آیات قرآن کریم، بهتر از سایر دیدگاه ها می‌باشد.

در قرآن کریم و روایات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) افزون بر روح عمومی همه انسان‌ها، روحی خاص به اهل ایمان نسبت داده ‌شده است، که «روح الایمان» نامیده می‌شود. مفسّران و شارحان حدیث، هرکدام بر اساس استدلال‌های مختلف دیدگاه‌های متعددی پیرامون آن بیان داشته‌اند. مقاله حاضر با هدف بررسی این دیدگاه‌ها و نمایاندن دیدگاه ثقلین پیرامون چیستی روح الایمان و آثار آن به نگارش درآمده و به این نتیجه دست یافته است که روح الایمان یکی از مراتب روح انسانی است که مبدأ حیات جدید با دامنه‌ها و آثار فرا مادّی از قبیل حیات طیبه، عبودیت، تقوای الهی و بصیرتِ تمیزدهنده میان حق و باطل است و در اثر استکمال مراتب ایمان، آثار ناشی از روح ایمانی متناسب با آن، دارای دامنه‌های وسیع و افزون‌تر از حیث علم و قدرت می‌گردد

موضوع عرش و مباحث متعلق به آن، یکی از مباحث پیچیده در حوزه شبکه معارف بلند قرآن کریم است که در آیات متعدد به آنها اشاره شده و در این میان، آیه 17 سوره حاقه به حاملان هشت‌گانه عرش الهی اشاره دارد، ولی مشخص نمی‌سازد که این حاملان ثمانیه چه کسانی هستند. تنوع معانی‌ای که برای مفهوم عرش وجود دارد، زمینه ایجاد دیدگاه‌های گوناگونی از سوی مفسران پیرامون مراد از حاملان عرش الهی شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی، به تحلیل و نقد دیدگاه‌های مفسران در زمینه حقیقت عرش و مراد از حاملان عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که عرش حقیقتی عینی و خارجی، مصدر تدابیر الهی و مقام علم فعلی و اجرایی الهی در عرصه هستی است و حاملان عرش الهی در شبکه مفاهیم قرآن و روایات، حقایقی ذومراتب‌اند که بر خدای متعال، اولیا و فرشتگان الهی اطلاق گردیده است، ولی با توجه به دلایل متعدد، دیدگاه غیر فرشته بودن حاملان هشت‌گانه عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه، تناسب بیشتری با ظاهر آیات و تصریح روایات دارد.

در قرآن کريم، افزون بر روح عمومي همه انسان ها و روح خاص اهل «روح الايمان»، روح ديگري به پيامبران الهي به طور عام و به پيامبر اکرم به طور خاص، در قالب تعبير «روح من أمرنا» يا «روح امري» نسبت داده شده است. مفسران در ذيل آيات ناظر به اين حقيقت قرآني، هر کدام بر اساس استدلال هاي مختلف، ديدگاه هاي متعددي پيرامون آن بيان داشته اند. مقاله حاضر با بهره گيري از روش توصيفي ـ تحليلي، چيستي روح امري و آثار آن را مورد تتبع و پژوهش قرار داده و به اين نتيجه دست يافته است که روح امري، عالي ترين مراتب روح محسوب مي گردد که بر پيامبران الهي به طور عام، و مرتبه والاتر آن بر اهل بيت افاضه مي گردد که مبدأ علم آن حضرات و اعظم از ملائکه مقرب الهي و داراي تاثيرات ويژه اي در عرصه هستي مي باشد.

مباحث مربوط به روح انسان یکی از مهم‌ترین مباحث حوزه‌ی انسان‌شناسی است که همواره سوالات فراوانی پیرامون آن مطرح بوده است. از جمله مباحث پیچیده این حوزه، مراتب روح انسان و ویژگی‌های آن می باشد.این تحقیق با روش تحلیلی - توصیفی به تبیین و اثبات مفهوم مراتب روح انسانی‌، آثار و ویژگی های آن از منظرآیات قرآن کریم و احادیث پرداخته است و به این نتیجه دست یافته است که روح انسان دارای مراتبی از قبیل؛ روح انسانی صرف( نفس ناطقه عام بشری)، روح ایمان، روح قدسی و روح امری( ملکوتی) می باشد و بر این اساس می توان گفت؛ اگر چه همه انسان‌ها در نعمت برخورداری از روح منفوخ و الهی یکسان هستند ولی این روح در عموم بشر صرفاً دارای آثار و حیات مادّی است درحالی‌که روح مویّد مومنان که در لسان آیات و روایات «روح الإیمان» نامیده شده است آثاری فراتر از روح مشترک بشری را موجب می‌گردد که قرآن کریم به‌ اجمال از آن با تعبیر «حیات طیّبه» یاد کرده است. همچنین از برخی دیگر از آیات و روایات بدست می‌آید که انبیاء و اولیاء الهی مرتبه‌ی والاتری از روح به نام «روح القدس» را دارا می‌باشند که آثار زیادتری نظیر انجام معجزات و علم به اقطار آسمان ها و ملکوت آنها را موجب می‌گردد، و منشأ عصمت برای صاحبان آن و زمینه‌ساز بعثت انبیاء: می‌باشد. از سوی دیگر آیات و روایات ما را با مرتبه‌ی والاتر و اعلای روح انسانی در قالب تعبیر«روح امری» آشنا می سازند که آثار و ویژگی‌های فراتر از مراتب روح ماقبل خود را دارا می باشد. این مرتبه از روح انسانی، خاصّ پیامبر اکرم 6 و ائمّه : می باشد که اعظم از ملائکه مقرّب خداوند، عامل علوم الهی آن حضرات و اشراف کامل آنان بر غیب و شهود عالم است و دارای نقش‌آفرینی برتر در عرصه‌ی هستی فراتر از مرتبه‌ی روح قدسی می‌باشد.

واژة فتنه یکی از پُربسامدترین واژگان در شبکة مفاهیم قرآنی و روایی است که اهل لغت سه معنا را به طور کلّی برای آن ذکر کرده اند: اوّل «گدازاندن در آتش»، دوم «اختبار و آزمایش» و سوم، «اضطراب و اختلال در نظم امور» که از میان این معانی، معنای دوم که همان اختبار و آزمایش است، دامنة مفهومی عام تری از معانی دیگر دارد، ولی با این حال، معنای سوم با مفهوم اصطلاحی فتنه که همانا حوادث اجتماعی التهاب آور مرکّب از حقّ و باطل است، ارتباطبیشتری دارد. از آنجا که فتنه های اجتماعیآثارزیان آوریرا در عرصة اجتماع موجب می گردند، مقالة حاضر در صدد است به تبیین راهکارهایی چون رجوع به معارف قرآن کریم و اهل بیت، علیهم السّلام، و ... به عنوان راهکارهایی برای در امان ماندن از فتنه ها و و راهکارهایی درجهت چگونگی مواجهه با این پدیده ها نظیر برخوردهای نرم و روشن گرانه و در صورت لزوم، برخورد سخت و قاطع با ایجادکنندگان و طرّاحان فتنه ها به عنوان راهکارهایی کوتاه مدّت و تربیت اخلاقی و معرفتی افراد جامعه و تقویت اعتقادات به عنوان روش هایی بلندمدّت به منظور مبارزه با فتنه های بشری در پرتو تعالیم بپردازد.