جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیعه در طول تاریخ حیات خود به اخذ اصول خویش از معتزله متّهم شده است. مشهور است که کلام شیعه مستخرج از کلام معتزله است و شیعیان سخن جدیدی از اصول معتزله نیافزوده‌اند، در حالی که شواهد گوناگونی نشان می‌دهد این ادّعا قرین به صحّت نیست. می‌توان اشتراکات فراوانی در میان دو دیدگاه مذکور مشاهد کرد. با این حال، شواهد تاریخی وجود تمایز این دو نحله‌ی کلامی را روشن می‌سازد. با مقایسه اعتقادات میان این دو گروه، می‌توان تمایزات فراوانی را میان آن‌ها مشاهده کرد. با بررسی و مقایسه دیدگاه های معتزله و شیعه در مباحث توحید، نبوت، امامت و معاد می توان بر وجود اختلافات فراوان میان این دو دیدگاه صحه گذاشت. کمترین اختلافات میان شیعه و معتزله در مباحث توحید و در مرتبه بعدی، در مباحث نبوت قابل مشاهده است. هر چند در مباحثی همانند قضا و قدر الهی و همچنین رابطه ذات و صفات الهی، علم و عصمت انبیا اختلافاتی میان دو گروه قابل مشاهده است. اما در مبحث امامت اختلافات فراوانی میان شیعه و معتزله وجود دارد. در باب حسن و ضرورت امامت، نحوه تعیین امام، عصمت امام، علم امام و قدرت امام اختلافات فراوانی میان دو گروه موجود است. همچنین در باب تعریف و ملاک ایمان، احباط و تفکیر، تفاوت گناهان صغیره و کبیره، شفاعت و توبه نیز اختلافات جدی میان دو گروه وجود دارد. این شواهد نشان می دهند که اقتباس کلام شیعه از معتزله اتهامی ناروا و کاذب است.