جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریهٔ کنش گفتاری یکی از نظریات مطرح در علم کاربردشناسی زبان است که با لحاظ‌ نمودن زبان در بافت کنش انسانی، دستیابی به ناگفته‌های متن و تحلیلِ معانی غیرآشکار گفتار را امکان‌پذیر ساخته و موجب تفسیر نظام‌مند متون می‌شود. طبق این نظریه، انسان برای بیان منظور خویش، تنها به تولید پاره‌گفتارهای حاوی کلمات و ساختارهای دستوری بسنده نمی‌کند؛ بلکه سعی دارد تا از رهگذر این پاره‌گفتارها، اعمالی را انجام دهد که کنش گفتار نام دارد. هدف از تحقیق حاضر شناسایی و تحلیل کنش‌های گفتاری در خطبهٔ غدیر بر پایهٔ مهم‌ترین کنش‌های گفتاری در نظریهٔ سِرل است. یافته‌های تحقیق نشان داد که در خطبهٔ غدیر، از کنش‌های گفتاری متعددی برای رساندن پیام اصلی خطبه استفاده شده است. در کنش‌های اعلامی با انجام موفقِ فعل گفتاری اعلان، وضعیت جدیدی پدیدار گشته و امام علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر خدا(ص) منصوب می‌شود. هم‌چنین در کنش‌های ترغیبی، از مخاطب خواسته شده تا تکلیف الهی خویش را در خصوص ولایت و جانشینی امام علی(ع) به انجام برساند. به‌علاوه، در کنش‌های اظهاری، واقعیت موجود در مورد جانشینی امام علی(ع) بر زبان پیامبر خدا(ص) جاری شده و سعی در آشکارساختن درستی آن می­شود. در کنش‌های تعهّدی نیز رسول خدا(ص) خویش را متعهد به ابلاغ فرمان الهی در جانشینی حضرت علی(ع) می‌داند و در کنش‌های عاطفی، پیامبر(ص) با بیان جایگاه امام علی(ع)، احساس خویش را از طریق بُعد عاطفی بازگو می‌کند. با توجه به بافت موقعیتی خطبه و کنش‌های به‌کاررفته در آن، گوینده در پی معرفی جانشین، با کمک ترغیب مخاطب، اظهار و توصیف ویژگی‌ها و یادکرد فضیلت‌های امام علی(ع) ، ذهنیت خود را با مخاطب به اشتراک گذاشته تا مخاطبان را به بیعت با امام علی(ع) فرا خواند. نتیجه آن‌که با آگاهی از حقایق فرازبانی حاکم بر متن خطبهٔ غدیر و با استفاده از کارکردهای زبان، می‌توان به درک عمیق‌تری از لایه‌های زیرین خطبهٔ غدیر رسید و از حقایق نهفته در آن پرده‌برداری کرد.