جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ماندالا از کهن­ترین نمادهای بشری و بیانگر منشا آفرینش است که بر اساس نظم میان وحدت اضداد (ماده و مینو) شکل گرفته است. از آنجا که ردّ پای نماد ماندالا در ساختار و نتیجه­گیری پایانی منطق­الطیر مشهود است، این نوشتار بر آن است تا وجوه تشابه نماد مذکور را در منطق­الطیر عطار با روانشناسی یونگ مورد بررسی قرار دهد. مطابق نتایج، سالکان در منطق­الطیر در جستجوی نظم فراموش شده پیشین، یعنی وحدت مینو و ماده در مرکز هستی­اند(کوه قاف). از نظر یونگ نمادگرایی ماندالاها از دو جهت دارای اهمیت است؛ (1) بازگرداندن نظم پیشین (قابل مقایسه با وحدت ماده و مینو یا یگانگی سی مرغ و سیمرغ در منطق­­الطیر) و (2) هدف خلّاق آن شکل دادن به چیزی است بدیع و یگانه که پیش از آن وجود نداشته است (تجسم خلاقانه و نمادین سی مرغ با سیمرغ برای نشان دادن نظم فراموش شده، یعنی وحدت ماده و مینو در منطق­الطیر) که هر دو به هم وابسته­اند. از نظر یونگ ماندالا نماد کامل شدن است، نه کمال و تنها در اندکی از افراد پدید می­آید؛ همان­طور که در منطق­الطیر هم تنها سی ­مرغ از هزاران مرغ به کامل­شدن (فنا در افعال الهی­ یا "بی­ فنای کل") رسیدند، نه به کمال (فنا در ذات الهی).

منطق‌الطیر عطار شاهکاری بی‌نظیر در ادبیات عرفانی است که با طرح اساسی‌ترین موضوعات هستی‌شناسانه، بشر را به تأمل فرامی‌خواند.این پژوهش بینارشته‌ای بر آن است تا با تحلیل سفر در جهان‌های موازی در منطق‌الطیر براساس اصولی که در فیزیک کوانتوم مطرح است، به طرحی عقلانی برای پاسخ به پارادوکس‌های موجود در این اثر دست یابد؛ زیرا در مکانیک کوانتوم، به­ فعلیت­ رسیدن همۀ احتمالات و پارادوکس‌ها امکان­پذیر است. مطابق نتایج، عطار با طرح چنین داستانی، در جست­ و جوی همزاد دقیقی از خود (سیمرغ) در جهانی دیگر است. با توجه به تناقض موجود در سفر در زمان، قسمت آغازین سفر براساس فرضیۀ «تاریخ‌های سازگار» و قسمت پایانی سفر براساس «تاریخ‌های تناوبی» قابل‌تحلیل است. آیینه نماد «کرم‌چاله‌ها» (سکوی پرتاب به جهان موازی) و «کوه قاف» مانند «افق رویداد»، گذرگاهی برای ورود به ابعاد دیگر هستی در مرز میان این جهان و جهان موازی است. علاوه­ براین، میان آن‌ها از لحاظ ساختاری جناس قلب نیز وجود دارد و نورالنور نیز می‌تواند عامل پرتاب به جهان موازی محسوب شود. عطار بر آن است تا با رسیدن به تمامیت و یکپارچگی به حقیقت هستی برسد. انیشتین نیز قصد دارد با نظریۀ یکپارچگی، ذهن خدا را بخواند. اما هم عطار و هم فیزیکدانان معتقدند با دانش موجود نمی‌توان وارد جهان‌های موازی شد.