جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فارابی به عنوان اولین فیلسوف مسلمان در کنار دیگر مسائل علمی مباحث سیاسی را نیز مورد تأمل عمیق قرار داده عمیق‌تر از دیگر فلاسفه ما، بحث سیاست را دنبال کرده است. وی علاوه بر منابع و عقاید اسلامی، از منابع یونانی به ویژه آرای افلاطون و ارسطو نیز تأثیر پذیرفته است. اما علامه طباطبایی مباحث سیاسی را در کنار و مطمئناً او بیشتر و بحث‌ها و تحقیق‌های دینی‌اش مطرح می‌کند و دغدغه عمده‌اش در مباحث سیاسی، ارائه دستورات و احکام اسلامی و دفاع از آن‌ها می‌باشد. لذا می‌توان گفت ایشان به آرای یونانیان توجهی ندارد؛ بلکه منابعش در موضوع سیاست، قرآن کریم، سنت و شاید آرای حکمای مسلمان باشد. با این حال، فارابی و علامه در بیشتر مباحث سیاسی و حکومتی اتفاق نظر دارند. چنانکه هر دو سیاست را با طرز تفکر شیعی مورد بحث قرار می‌دهند. این امر در مورد علامه، ظاهر است و در مورد فارابی هم از نظراتش درباره رؤسای حکومت مورد نظرش به ویژه ریاست تابعه مماثل آشکار می‌شود. به علاوه در نوع جهان‌بینی، مثل امکان ارتباط انسان با عالم مجردات، استمرار وحی، سعادت‌شناسی، رابطه خیر و شر و... آرای‌شان بسیار به هم نزدیک است. هر دو خدامحوری، غایت انگاشتن سعادت حقیقی، داشتن قانون آسمانی و وجود عدالت را از ویژگی‌های جامعه مطلوب می‌دانند و جوامعی که چنین نباشند از نظر آن‌ها غیر فاضله اند. ایده‌آل‌ترین حکومت از نظر هر دو، حکومت نیک در گستره جهانی است که هر دو به تحقق آن امیدوارند. در مقابل، دارای آرای اختلافی هم هستند. این اختلاف، هم در جهان‌بینی و هم در آرای مدینه فاضله‌شان وجود دارد. از جمله این موارد، اختلاف در تبیین « مدنیّ بالطبع» بودن انسان است. همچنین در بحث حکومت و حاکمیت فارابی به دو نوع حکومت فردی و جمعی قائل است ولی علامه حکومت جمعی را تجویز نمی‌کند. به علاوه در توصیف شرایط حاکمان، ویژگی‌های مدن غیرفاضله و برخی مسائل دیگر، اختلاف آرایی بین‌شان محسوس است. ولی، در مجموع، از بیشتر جهات اتفاق نظر دارند. کلید واژه‌ها: فارابی، علامه طباطبایی، مدینه فاضله، جامعه مطلوب، حکومت، حاکمیت.