جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

التفسیر البیانی للقرآن الکریم اثر عایشه عبدالرحمن معروف به بنت‌الشاطی از جملۀ آثار موفق گرایش تفسیر ادبی معاصر محسوب می‌شود. بنت‌الشاطی ادعا می‌کند، اصلی‌ترین مبنای فکری امین خولی ـ بنیان‌گذار گرایش تفسیر ادبی ـ یعنی فهم قرآن به عنوان متنی ادبی و تطبیق قواعدِ فهمِ متونِ ادبی بر قرآن را جهت فهم درست آن پذیرفته است اما این نوشته بر آن است تا نشان دهد، وی به کفایت قرآن، یعنی بی‌نیازی فهم قرآن از داشتن اطلاعات تاریخی پیشینی، نیز به اصالت مفهومی قرآن[1]، یعنی اصل بودن مفهوم در برابر عبارات زیبای ادبی قرآن قائل است. بنابراین می‌توان گفت، بنت‌الشاطی برخلاف امین خولی، تطبیق تمامی قواعد فهم متون ادبی بر قرآن را لازم نمی‌داند. البته او با اجرای عمدۀ مراحل پیشنهادی امین خولی توانسته است، اثری مقبول و به دور از اسرائیلیات و با بهره‌گیری از دانش زبان‌شناسی بیافریند. بنا براین در این نوشتار پس از بیان خلاصه‌ای از روش امین خولی، مطابق آنچه در مقدمۀ بنت‌الشاطی آمده است، اشتراکات وتفاوت‌های مبانی تفسیری بنت‌الشاطی با امین خولی به صورت گسترده آشکار می‌شود.

علامه سیدمرتضی عسکری از محدثان معاصر است که با همتی بلند و از رهگذر بررسی و تحلیل روایات به پیگیریِ ریشه‌ی اختلافات بین مذاهب اسلامی پرداخته است. افزون بر ایران آثار ایشان در سایر کشورهای اسلامی نیز مخاطبانِ بسیاری از جمله در میان علما پیدا کرده است. این حدیث‌پژوه در تحقیقات علمیِ خود با جمع همه‌ی روایات ذیل یک موضوع از اصیل‌ترین منابع حدیثیِ اهل‌سنت به پاسخ‌گوییِ شبهات در مورد مکتب اهل‌بیت پرداخته و کوشیده است بسیاری از اختلافات را بر اساس مشترکات میان مذاهب اسلامی از میان بردارد. وجود کاستی در آثار مکتوبِ شخصیتی مانند علامه عسکری به ویژه آثاری با این تنوع موضوعی امری طبیعی است. نقد ناکافی روایات صحیح از نظر اهل‌سنت در پاره‌ای موارد، رد یک باور بدون استناد به همه‌ی ادله‌ی طرف مقابل و به اشتراک‌ نگذاشتن چگونگی فهم و نقد روایات در برخی موضوعات از جمله کاستی‌های آثار ایشان است.

چکیده: در قرن اخير، امين خولي در مقاله «تفسير در دايرهالمعارف اسلامي با نگاهي ادبي به قرآن» ضمن ارائه گام هايي متفاوت در تفسير قرآن، تفسير ادبي را دگرگون ساخت. او با اصل قرار دادن قرآن به عنوان يک متن ادبي کوشيد قواعد فهم متن ادبي را بر قرآن همچون ساير متون پياده کند. در اين مقاله، تفاوت ميان مباني فکري و روش تفسيري او را که به صورت ممزوج در مقاله خود توضيح داده است، آشکار خواهيم کرد. علاوه بر لزوم فهم ادبي قرآن به مثابه متني سترگ در زبان عربي به عنوان اساسي ترين مبناي فکري امين خولي، امکان فهم قرآن توسط افرادي غير از عالمان ديني، اعتقاد به تاثير قرائن پيراموني همچون عوامل محيطي در فهم قرآن، اعتقاد به تک معنايي در قرآن و اصل بودن قرآن در برابر قواعد نحوي و بلاغي، از جمله مباني فکري او به شمار مي رود. همچنين لزوم تفسير موضوعي قرآن کريم، بهره مندي از علوم قرآني در فهم قرآن کريم، توجه به تاريخ و فرهنگ عصر نزول، پژوهش در معناي واژگان، مطالعه و بررسي عبارات و جملات و بهره گيري از دو علم روان شناسي و جامعه شناسي در تفسير، از مراحل تفسير ادبي قرآن به باور اوست. بر اين اساس، پياده کردن قواعد فهم متن ادبي بر قرآن، موجب شکوفايي تفسير در زمينه هاي پژوهش واژگان، زيبايي شناسي عبارات قرآني با تعريف متفاوت علم بلاغت و بهره گيري از علم روان شناسي در فهم تفاوت هاي بيان قرآن در انتقال مفاهيم به مخاطب شده است. هرچند در نظر نگرفتن تفاوت هاي قرآن با متن ادبي به عنوان متني الهي و تصور انطباق کامل آن ها، موجب دستيابي به نتايج نادرست به ويژه در آثار شاگردان امين خولي گرديده است.

یکی از علل وارد کردن اتهام اعتقاد شیعیان به تحریف قرآن از سوی سایر فرق اسلامی وجود برخی روایات در تقسیم بندی موضوعی قرآن از سوی ائمه معصومین علیهم السلام است. در این قبیل روایات، قرآن به بخش هایی تقسیم می شود که در برخی موارد یک سوم یا یک چهارم قرآن را در منزلت و جایگاه معنوی اهل بیت علیهم السلام و توصیف و سرانجام بد دشمنان ایشان معرفی می کند. این مقاله به بررسی حدیثی از امام علی علیه السلام در این زمینه میپردازد. ایشان می فرمایند: «نزل القرآن ثلاثا، ثلث فینا و فی عدونا وثلث سنن و امثال و ثلث فرائض و احکام». پس از بررسی سندی این روایت و وجود روایات معارض در این زمینه، به نقد آن پرداخته، امکان صدور آن را بعید می شمارد. در پایان به فرض صحت چنین روایتی روش تأویل آن بیان می شود و ثابت می شود امکان پذیرش این روایت بر مبنای قاعده تأویل و جری و تطبیق نیز وجود ندارد.