جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر به دنبال کشف دیدگاه قرآن کریم درباره سازوکارهای درونی اثرگذاری نظارت خدای متعال بر رفتار انسان در پیشگیری از کجروی است. حاصل تحقیق، شناسایی پنج سازوکار اثرگذاری نظارت خدا است: آثار درونی تقویت، حیا، خشیت، نظارت عاطفی و نظارت ارزشی. برخی از آیات قرآن کریم کارکرد این سازوکارها را ارتقا می‌بخشد که ازجمله می‌توان به تأکید بر قطعیت تشویق و تنبیه، تأکید بر وابستگی همه‌جانبه انسان به خدا، تقویت میزان دلبستگی به خدا، یادآوری نظارت و قدرت خدا و ویژگی‌های آن اشاره کرد. همچنین برخی از دستورالعمل‌های عبادی قرآن در ارتقای اثرگذاری این نظارت، مؤثر است؛ دستورالعمل‌هایی مانند امر به اقامه نماز، ذکر کثیر، قرائت قرآن، دعا و درخواست نیازها از خدای سبحان. روش به‌کاررفته در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است که قابلیت دارد تا به فهمی از آیات برسد که در علوم اسلامی و اجتماعی از روایی برخوردار باشد.

مجتهد شبستري تفسير متون وحياني را مشمول قاعدة عام هرمنوتيکي، يعني «توقف فهم بر منطق پرسش و پاسخ» مي‌داند و معتقد است: اين پرسش و پاسخ مبتني بر پيش‌دانسته‌ها، علايق و انتظارات مفسر است و فرايند فهم را تابع دور هرمنوتيکي مي‌داند که همة اين نکات بر محورهاي اساسي نظرية «هرمنوتيک فلسفي» منطبق است. اين پژوهش بر اساس روش «توصيفي –تحليلي»، ضمن بررسي تطبيقي انديشه هرمنوتيکي شبستري و هرمنوتيک فلسفي، به اين نتيجه رهنمون شده است که انديشة هرمنوتيکي مجتهد شبستري به سبب جمع خطوط اساسي تحليل هرمنوتيک فلسفي و اصولي، مثل «قصدگرايي»، «جست‌وجوي معناي متن در زمينة تاريخي توليد اثر»، «ضرورت تنقيح پيش‌دانسته‌ها»، و «تفکيک فهم معتبر از فهم نامعتبر»، با تهافت و ناسازواري دروني مواجه است. همچنين آن بخش از نظرات هرمنوتيکي شبستري، که همسو با هرمنوتيک فلسفي است، به بوتة نقد گذاشته شده است.