جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان درطول تاریخ به ناشناخته های فراوانی دست یافته است که شاید از ابتدا دست یافتن و کشف آن ها برای انسان امری غیر ممکن به نظر می رسید. مانند موجودات ریز اعماق دریاها و اقیانوس ها، سفر به کره ماه و...انسان با توجه به برخورداری ازعقل وخردخدادادی وعلم و دانش خود توانسته به جزیی ترین این ناشناخته ها دست پیدا کند. درعین حال شاهد آن هستیم که انسان چنان سرگرم دنیای اطراف خود شده که احیانا اصل وجود و ماهیت خودراکه مربوط به خوداوست رها کرده و نسبت بر ابعاد روحی و معنوی وهدف از اصل خلقت خویش بیگانه است. این امر با گذشت زمان وبا پیشرفت علم و تکنولوژی وبالا رفتن آگاهی انسان بیشتر نمایان شده است؛ هرچه به علم وآگاهی و آموخته های انسان اضافه می شود کشفیات و یافته هایش نسبت به د نیای اطرافش بیشتر به مرحله ظهور می رسد؛ ولی ازابعاد وجود و هدف آفرینش خود دورتر خواهد شد. از نظر قرآن شناخت ماهیت انسان بسیار حائز اهمیت است و این شناخت از جهات مختلف برای همه انسان ها میسر می باشد؛ زیرا همه انسان ها از فطرت ذاتی و عقل خدادادی برخوردارند؛ از این روی خداوند در قرآن کریم با هدف هدایت و راهنمایی بشر در مسیر درست تربیتی، همه انسان ها را به تفکر و تأمل و شناخت وجود خویش سفارش می کند و در این باره می فرماید:«وَ فی اَنفُسِکُم اَفَلا تَبصِرون»(ذاریات:21) چرا در خود نمی اندیشید؟!همچنین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)نیز در این باره فرموده اند:«مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ». (فیض کاشانی،1383ق:68؛شریف رضی،ج292:20) اندیشیدن در خود، یعنی خودیابی به معنی واقعی و خودیابی به معنای شناخت واقعی خالق بی همتااست. بر این اساس خود شناشی که از ضروریات پرورش و تربیت صحیح است، منجر به خداشناسی خواهد شد؛ براساس دیدگاه قرآن نتیجه شناخت انسان از خود با توجه به ادراک آیات انفسی پی بردن به توانمندی های ذاتی و خدادادی می باشد.«سَنُرِیهِم آیاتِنَا فی الآفَاقِ وَ فِی اَنفُسِهِم حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُم أنَّهُ الحَقُّ أَوَلَم یَکفِ بِرَبِّکَ أنَّهُ عَلَی کُلِّ شَیءٍ شَهِیدٌ». (فصلت:53)مفهوم آیه بیانگر این است که شناخت و ادراک آیات آفاقی و انفسی هر دو هدایت گر انسان برای شناخت خود و شناخت خداوند و صفاتش می باشد؛ و در نتیجه انسان در مسیر دین حق، پرورش و تربیت صحیح و بهترین و عالی ترین فضایل اخلاقی قرار خواهد گرفت، که نتیجه اش جز رسیدن به سعادت، کمال مطلوب و زندگی جاوید نخواهد بود. «بنابراین کسی که به مشاهده ی حقیقت خویش نائل شود خود را قائم و متعلق به آفریدگار بلکه عین ربط و تعلق به او خواهد یافت». (مصباح یزدی،46:1377) «شناخت انسان و بررسی عمیق ابعاد وجودی او از ضروریات زندگی و از مقدمات سعادت مندی انسان و بهره وری هر چه بیشتر از زندگی محدود دنیوی است به همین دلیل در آیات و روایات فراوانی بر این امر تاکید شده است». (گرامی،14:1341) «از دیدگاه قرآن انسان تفاوت ذاتی با همه موجودات جهان آفرینش دارد». (نصری،16:1361)همین تفاوت ذاتی عاملی برای تربیت صحیح انسان می باشد، چون انسان بر خلاف موجودات دیگر از قابلیت تربیت بالایی بر خوردار است؛ از این رو از منظر قرآن، خداوند همه موجودات عالم را در خدمت انسان ها و برای رشد، تربیت و تعالی آنها قرار داده است. «انسان از مقام و مرتبه ای برخوردار است که دیگر موجودات جهان آفرینش از آن برخوردار نیستند». (نصری،17:1361) قرآن کریم این کتاب الهی و جاودانه کتابی است که خداوند آن را برای شناخت و تربیت انسان ها نازل کرده است. تربیت انسان از منظر قرآن بسیار حائز اهمیت بوده به گونه ای که قرآن هدف از رسالت پیامبران را پرورش و تربیت انسان ها و رسیدن به قرب الی الله بیان می کند؛ این تربیت برای افراد، جز با شناخت کامل انسان که مقدمه ی شناخت خداوند می باشد میسر نخواهد شد. اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر از آن جهت است که قرآن رسالت رشدوپرورش انسان رابرعهده دارد. ازمنظرقرآن تربیت انسان باعث رشدونموِبُعدروحی ومعنوی انسان شده واورابه خالق هستی نزدیکترمی کند؛ چنین تربیتی هنگامی به مرحله ی ظهورخواهدرسید که،ا نسان خود رابه طورکامل شناخته باشدوبه ذاتیات، فطریات ضعف و قدرت واستعدادهای خودواقف بوده وجایگاه واقعی ودرادربین موجودات جهان بیابد وهمچنین هدف ازخلقت خویش رادریافته وبداندآغازش چگونه بوده وسرانجامش چه خواهدشد. ازآنجایی که جامعه متشکل ازتک تک افراد می باشداگریک جامعه دارای افرادی باشدکه ازتربیتی عالی ومطلوب برخوردارند، چنین جامعه ای بی شک به جامعه ای مبدل خواهد شد که قرآن ازآن بانام جامعه ای آرمانی، الهی ودینی یاد می کند.

سید محمد مهدی طباطبایی بروجردی ملقب به سیدبحرالعلوم دانشمندی برجسته در دنیای اسلام، وبررخودار از جامعیت علمی وعملی در دین وعلم بوده است.تبحر ایشان در علوم مختلف که نشان از بلوغ علمی -معظم له -دارد منجر به تالیفات متعددی شدکه از آن میان کتاب الرجال- الفوایدالرجالیه- پیرامون علم رجال از جهت دارا بودن ویژگی های بی نظیر، جایگاه عظیمی بین دانشمندان رجالی پیدا کرده است.علامه بحر العلوم با تنظیم این اثر رجالی در سه بخش یعنی، بررسی مهمترین بیوتات رجالی وشرح حالها، وبرخی فواید رجالی متفرق ؛ توانست یک مجموع رجالی منظم در حیطه بررسی خاندانهای رجالی وشرح حال نگاری به وجود آورد ؛ واز سوی دیگر بهره گیری ایشان از روش فوایدنگاری نیز زمینه را برای بررسی برخی از مهمترین نکات از علم رجال باعنوان «فواید الرجالی» در بخش پایانی کتاب فراهم کرد.براین اساس این پایان نامه که باهدف بررسی آرای رجالی علامه بحرالعلوم درالفوایدرجالیه وبا رویکردی تحلیلی انجام شده،مجموعه ای ازآراءونظرات رجالی ایشان رادر قالب توثیقات ومدح خاندان های روایی در بخش بیوتات فراهم کرد؛وبررسی وتحلیل نظریه توثیق عام مشایخ نجاشی از سوی سید بحر العلوم ،ایشان را موافق این رأی رجالی نشان داد. بررسی شرح حالها به عنوان بخش دوم از کتاب بیانگر آن است سید بحر العلوم کمتر توثیق ویا تضعیفی در ذیل آن بیان کردبطوری که بیشترین آراء را در ترجمه راویان می توان مشاهده کرد.وبا برسی برخی از مهمترین نکات رجالی در بخش پایانی کتاب ، به مهترین آرای رجالی مرحوم بحر العلوم اشاره شد. واز آنجایی که بخشی از پایان نامه به مقایسه با آراء نجاشی مربوط می باشد؛سعی شده است تا به گونه ای درآن تعداداز آراء رجالی بحر العلوم که امکانش وجودداشت این مقایسه صورت گیرد.

قرآن کریم به عنوان آخرین و کامل ترین کتاب آسمانی که خداوند آن را به عنوان دستورالعمل زندگانی بشریت و راهنمای سعادت او توسط خاتم انبیاء حضرت محمد(ص) فرستاده است، دارای جایگاه ویژه ای در بین ادیان بزرگ جهان است و این جایگاه ویژه آن گاه بیشتر خودنمایی می کند که بدانیم عالمان همه ادیان آسمانی و غیر آسمانی دیگر به وقوع تحریف و حتی گاه به آسمانی نبودن کتابهای مقدس خویش معترف می باشند، در حالی که قرآن تنها کتاب آسمانی معاصرمی باشد که تمام آیاتش توسط پیامبر الهی از وحی خداوند دریافت و برای مردم قرائت شده و تا کنون کاملا مصون از هر گونه تغییرو تحریف باقی مانده است.

آیه‌ی 17 سوره‌ی احقاف از آن‌گونه آیاتی است که پیرامون سبب نزول آن دیدگاه‌های متفاوت در میان مفسران فریقین مطرح‌شده است. گروهی از مفسران فریقین بر این باورند که سبب نزول آیه، عبدالرحمن بن ابی بکر است که به پدر و مادرش اُف گفت؛ اما گروه دیگر از مفسران فریقین این نگرش را پذیرا نشده‌اند و سبب نزول آیه را شخص دیگری دانسته‌اند. نوشتار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی سبب نزول و تفاوت رأی در سبب نزول و شخصیت مد نظر آیه را در تفاسیر فریقین بررسی کرده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه آن دسته از مفسران فریقین که سبب نزول آیه‌ی 17 سوره‌ی احقاف را عبدالرحمن بن ابی بکر دانسته‌اند، ناظر بر روایت جابر و مروان بن حکم است؛ اما این روایات دارای اشکالات فراوانی است تا آنجا که روایت اهل سنت -مستند بر سخن مروان بن حکم- برای آنکه با سخنان عایشه در تعارض است از صحت خارج می‌شود؛ ازاین‌رو، شماری از مفسران فریقین سبب نزول آیه‌ی 17 سوره‌ی احقاف را گروهی از کافران بیان کرده‌اند.

پیامبران الهی از هر نوع پلیدی و آلودگی از قبیل شرک، کفر، فساد و تباهی هم در محورهای اعتقادي، تبلیغی و هم در محورهای صدور احکام و فتاوی و افعال منزّه و در واقع از ارتکاب به معاصی کبیره و صغیره عمدی و سهوی در تمام دوران عمر خویش به اعتقاد اکثرّیت شیعیان و همچنين از زمان نبوّت به اعتقاد اشاعره معصومند. مقوله عصمت انبیاء اگرچه در مباحث اعتقادی و کلامی دارای قدمتی دیرینه می باشد، امّا همیشه یکی از مهم ترین و شبهه‌دارترین و گفتگو انگیز ترین مباحث کلام اسلامی در بین متکلّمان و مفسّرین مسلمان است لذا در این پژوهش در پنج فصل به بررسی عصمت انبیاء در نگاه علامه طباطبائی و فخر رازی و مقایسه دیدگاه های دو مفسّر بزرگ شیعی و اشاعره پرداخته شده است. در فصل اوّل: شامل کلّیاتی در مقوله عصمت « تعریف مسأله، اهمیّت و جایگاه، پیشینه عصمت، طرح سؤالات اصلی و فرعی، حدود، فرضیات، اهداف و روش پژوهش مطرح گردیده است. در فصل دوم: مباني نظري تحقيق شامل زندگي نامه علّامه طباطبائي و فخر رازي، ادبيات تحقيق شامل واژه شناسي عصمت، معنای لغوی و اصطلاحی عصمت، عصمت در قرآن کریم، عصمت از دیدگاه شیعه، اشاعره و معتزله و علی الخصوص عصمت در نگاه فخر و علامه، بررسی واژه نبّي و نبوّت در لغت، قرآن و اصطلاح، تفاوتهای رسول و نبّی و دیدگاه فخر و علّامه درباره‌ي رسول و نبی ودر پایان فصل، مقایسه دیدگاه فخر و علّامه لحاظ گردیده است. در فصل سوّم : منشأ و مراتب عصمت از ديدگاه علّامه و فخر رازی عنوان شده و در این خصوص مباحث مسأله لطف و وجوب لطف در دیدگاه مفسّرین و متکلّمین اسلامی و در نزد علّامه و فخر رازی، بررسی رابطه عصمت با لطف الهی، مسأله منشأ عصمت و بررسی چهار دیدگاه مطرح شده درباره منشأ عصمت انبیاء، رابطه عصمت با علم، رابطه عصمت با اختیار، مراتب عصمت، مسأله گناه و اقسام آن، دیدگاه علّامه و فخر درباره گناه، مراتب عصمت در نزد علّامه و فخر در نهایت مقایسه آراء علّامه و فخر در خصوص منشأ و مراتب عصمت آورده شده است. در فصل چهارم : دلائل ضرورت (لزوم) عصمت انبیاء در نزد علّامه طباطبائی و سپس امام فخر رازی با استناد به آیات قرآن کریم آورده شده و در پایان فصل مقایسه ای بین دو دیدگاه مطرح گردیده است.و در فصل پایانی (فصل پنجم): برای بررسی مهمترین مسأله یعنی دیدگاه علّامه و فخر در خصوص آیات موهم (شک برانگيز) صدور گناه و خطا از أنبیاء مسائلي همچون شبهات عصمت قبل از بعثت و شبهات وارد بر اعتقاد، تبليغ، احکام و فتاوی و افعال پیامبر در بعد از بعثت و سپس شبهات مربوط به سایر أنبیاء در بعد اعتقاد،تبليغ، احکام و افعال آنان از نگاه علّامه و سپس از منظر فخر رازی همراه با پاسخ های آن دو شخصیت و مفسّر بزرگ مطرح و در پایان مقایسه ای بین دو دیدگاه علّامه و فخر در خصوص نگاه و پاسخ آن ها به شبهات وارد بر عصمت أنبياءانجام گرديد. و در نهايت در مبحث نتيجه گيري با نگاه و بررسی در دیدگاههای علّامه و فخر در خصوص عصمت، مراتب و منشأ عصمت، لزوم و ضرورت آن و آیات شبهه دار وارد بر عصمت أنبیاء(ع)، نظر نگارنده نیز در خصوص تأیید و یا ردّ دیدگاه های مذکور، مطرح گردید.

بررسی مبانی و روش های امام رضا(علیه السلام)در تفسیر قرآن کریم است. نویسنده پس از بیان کلیات تحقیق، از جایگاه و عظمت قرآن کریم در نگاه خود قرآن و در نگاه معصومین(علیهم السلام) سخن می گوید و سپس نگاهی کوتاه به ابعاد شخصیت امام رضا(علیه السلام) با تأکید حیات فکری و علمی آن حضرت می افکند. آنگاه مبانی تفسیر قرآن را از نگاه امام رضا(علیه السلام)مطرح می کند که اهم آنها عبارت است از: قرآن کلام خدا و وحی او برترین موجود هستی، قرآن کتاب جاوید برای همه اعصار، قرآن و پاسخ گویی به همه نیازهای بشر، معجزه بودن قرآن، قرآن تنها راه رسیدن به هدایت و رستگاری، معیار حق و باطل بودن قرآن، قابل فهم بودن قرآن، قرآن تکیه گاه مطمئن الهی. در ادامه از روش های تفسیری امام رضا(علیه السلام) بحث می نماید که عبارت اند از: تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر روایی (استفاده از کلام دیگر معصومان)، تفسیر عقلی و کلامی، و تفسیر لغوی. نگارنده شواهدی را نیز برای هر یک از این روش های تفسیری از کلام امام رضا(علیه السلام) نقل می کند

پروژهحاضر« تحلیل نامه امیرمومنان امام علی (ع) به حارث همدانی»باروش توصیفی وتحلیلی به محتواونکات مطروحه دراین نامه می پردازد.ازجمله مطالب به دست آمده از این نامه،آموزه های اخلاق فردی کارگزاران است که اهم آنهاعبارتنداز:لزوم تمسک به قرآن وتصدیق زندگی گذشتگان درقرآن وعبرت گیری ازآنها،غافل نبودن ازمرگ وزندگی پس از آن، اجتناب از اعمالی که هنگام آشکار شدن موجب شرم است،پرهیز ازخودخواهی،افراط درسوئ ظن وحسن ظن،لزوم شکرگزاری ازنعمت الهی وآشکارکردن آن، دوری ازلغوومحل حضورشیطان.بخش دیگرازاین نامه به اخلاق اجتماعی کارگزاران پرداخته که اهم آنها عبارتنداز:کظم غیظ، عزم ومدارا به هنگام قدرت،حفظ آبرو، توصیه به شهرنشینی ازآن جهت که موجبات رشدرافراهم می کندومحل اجتماع مسلمانان است، اهمیت دادن به نمازجمعه. محوردیگراین نامه، تربیت صحیح نفس است که با رفق ومدارا کردن باآن به گونه ای که ازاکراه به آن پرهیزگرددودربرخی ازمواردبافریب دادن آن محقق می گردد.

زیارت قبور از جمله مسائل فقهی است که همواره بین مسلماناندر طول تاریخ به عنوان یک سنت حسنه، رایج بوده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم)بارهابه قبرستانبقیعرفته و به اهل قبور سلام و درود می فرستادند و برای آنان طلب آمرزش می نمودند.و مسلماناننیز بر سر قبور مردگان خود حضور یافته و آنها را زیارت می کردند و قرآن تلاوت نموده و ثواب آن را بر مردگان خود هدیه می کردند. این سنت حسنه، همچنان بین مسلمانان ادامه دارد.اولین شخصی که با این سنت حسنه، به مخالفت پرداخت، ابن تیمیه بود. ایشان تنها با استناد به حدیث « شد رحال» ( بار سفر بستن) «بار سفر بسته نمی شود جز مساجد سه گانه، مسجد الحرام ، مسجد الاقصی و مسجدالنبی». رفتن برای زیارت قبور را نیزیک سفر معصیت انگاشته و مسلمان را از رفتن به زیارت قبور باز داشته است. سپس فرقه وهابیت، با پیروی از افکار ابن تیمیه، مسلمان را از رفتن به زیارت قبور مردگان خویش، منع می کنند. چه بسا زائران قبور را، به عمل شرک نسبت می دهند و آنان را مشرک می دانند. آنانهمواره در تلاش هستند تا با ایجاد فتنه بین مسلمانان، تفرقه بیندازند. یکی از فتنه های وهابیت، تحریم زیارت قبور است. وهابی ها حتی با زیارت قبر پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله)مخالفت می کنند. در این پایان نامه مشروعیت زیارت قبور از دیدگاه اهل سنت با نظر به شبهات وهابیت،مورد بررسی قرار گرفته است و به روش توصیفی_ تحلیلی تدوین شده است. با توجه به اهمیت این موضوع، آداب زیارت قبور، آرا و نظرات علما و دانشمندان اهل سنت، زیارت قبر پیامبر(ص) وو استناد فرقه وهابیت به حدیث «شد رحال» مورد کنکاش قرار گرفته است .

چکیده:قرآن کریم در آیات متعددی انسان را به تفکر و تدبر در مسائل طبیعی و علمی فرا می خواند در واقع مهمترین هدفش از بیان این مسائل، خداشناسی می باشد. تا کنون بسیاری از جنبه های هنری و ادبی اعجاز قرآن، به وسیله متخصصین و محققین مورد بحث قرار گرفته اند، لیکن ضرورت توجه به جنبه های علمی آن بر کسی پوشیده نیست. از آنجا که تفسیر نمونه از تفسیرهایی است که به جنبه های اعجاز علمی قرآن نگریسته است. در این پایان نامه دیدگاه آیت الله مکارم در این باب مورد کنکاش قرار گرفته است.از یافته های پژوهش حاضر پذیرش اعجاز علمی قرآن از جانب آیت الله مکارم در برابر نفی کلی می باشد. از مجموع آیاتی که در مورد زوجیت، آفرینش انسان از خاک، نطفه و مراحل جنین و ... وارد شده، اعجاز علمی قرآن در محور زیستی بدست می آید در باب آغاز جهان، گسترش جهان، جاذبه عمومی موجودات، موجودات زنده در کرات دیگر و ... آیاتی داریم که دلالت آنها بر اعجاز علمی قرآن در بعد کیهان شناسی را مسلم می کند و نیز به ابعاد اعجاز علمی قرآن در علوم پزشکی مانند منع غذاهای غیر بهداشتی، منع خوردن گوشت خوک، مردار، غسل، پاکیزگی محیط زیست و ... را می توان بر شمرد.