جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهان اسلام به‏ خصوص افغانستان و پاکستان در چند دهه اخیر شاهد شکل‌گیری و رشد جریان‌های گوناگون با افکار متفاوت بوده است که بیشتر آنها با عناوینی همانند «افراطی‌گری مذهبی»، «اسلام­ گرایی»، «رادیکالیسم» و چه ­بسا «تروریسم» شهرت یافته‌اند. از اهداف و انگیزه‌های برخی اشخاص، مراکز و نهادهای مذهبی و همین­طور سیاست­های پلید استعمار و استکبار می­توان به عنوان مهم­ترین عوامل تأثیرگذار در این زمینه نام برد. در این میان چه­بسا میان اصطلاح «افراطی‌گری» با عناوین مشابه آن، خواسته یا ناخواسته خلط می­گردد؛ درحالی‏که بسیاری از جریان­های مذهبی خواسته­ های حق­ طلبانه و مطابق با موازین شرعی دارند و خط‏ مشی آنان از کسانی که به خشونت­ های نامتعارف مذهبی و قومی دامن می­زنند، جداست؛ بنابراین در نوشتار حاضر، ضمن بررسی ماهیت افراطی­ گری و شاخصه­ های اصلی آن، به ‏ویژه در افغانستان و پاکستان، نقش دو عامل دخالت­های خارجی و شیوه آموزش حاکم بر مدارس مذهبی، به عنوان بسترها و محرّک های اصلی در این زمینه، مورد توجه قرار گرفته است.

‫اين پژوهش در چهار فصل، ضمن بيان پيشينه تاريخي عزاداري امام حسين عليه السلام، به سيره پيشوايان ديني? در اين باره اشاره کرده و به تبيين جايگاه عزاداري در عرصه سياسي و اجتماعي عصر ائمه? و پيامدهاي آن مي‌پردازد. سيره پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و اهل‌بيت? و شواهد قرآني، بيانگر پسنديده بودن گريه و عزاداري بر ميت است. عنايت ويژه ائمه?، به گريه و عزاداري، افزون بر بيان اهميت سوگواري، نشانگر شرايط حساس عصر آنان است. در شرايطي که دشمنان اهل‌بيت? به صورت جدي در صدد تحريف واقعه عاشورا بودند، احياي سنت گريه و عزاداري، بهترين راه براي خنثي سازي اين توطئه بود. سيرگريه و عزاداري در عصر ائمه? فراز و نشيب‌هاي زيادي داشته است و علت اصلي اين سير، به سياست حاکمان اموي و عباسي در رابطه با اهل‌بيت? باز مي‌گردد. در بخش عمده اين عصر، برگزاري مراسم عزاداري در عمل غيرممکن بود و گزارش‌هاي مربوط به عزاداري عصر ائمه? منحصر به چند مقطع خاص است؛ از جمله پايان اسارت اهل‌بيت? تا بخشي از دوران اول حضور آنان در مدينه، در فاصله سقوط امويان تا تثبيت قدرت عباسيان که همزمان با عصر امام صادق عليه السلام بود، و دوران کوتاه حضور امام رضا عليه السلام در خراسان. در عين حال، ائمه? در فرصت‌هاي کوتاهي که در دست داشتند، با سيره عملي و گفتاري خود، به محتواي گريه و عزاداري غناي کافي بخشيدند. نسبت به پيامدهاي عزاداري امام حسين عليه السلام در عصر ائمه?، مي‌توان به نقش آن در حفظ عاشورا، حفظ اسلام و ارزش‌هاي اسلامي و آموزه‌هاي اسلامي، شکل‌گيري قيام‌هاي مردمي مانند قيام حره و قيام‌هاي عراق و قيام‌هاي علويان و سقوط امويان و پيروزي عباسيان بر امويان اشاره نمود. البته هرچند که عباسيان از عزاداري براي سيدالشهدا عليه السلام براي رسيدن به حکومت بهره بردند، ولي پس از نيل به هدف، جز بعضي موارد خاص، عکس‌العمل آنها با عزاداري شديد و کوبنده بود.

مردم عصر جاهلی به انواع شرک مبتلا بودند و موجودات گوناگونی را به جای خداوند میپرستیدند. از جمله، فرشتگان الهی نزد آنان قداست فراوانی داشتند، تا جایی که آنها را پس از خداوند برترین موجودات میدانستند و به مثابه فرزندان خداوند میپرستیدند. این نوشتار با رویکرد نقلی ـ تحلیلی و بر پایه آیات قرآن کریم، درصدد بررسی جایگاه فرشته نزد عرب های جاهلی و بررسی عوامل و انگیزه های فرشته پرستی و تبیین نوع شرک آنان در پرستش فرشتگان است. آن گونه که از منابع موجود در این زمینه به دست میآید، فرشته پرستی، از نظر اهمیت، در رأس تمام گونه های شرک عرب های جاهلی قرار داشته است، و فرشتگان از شریف ترین معبودهای آنان به شمار میرفته اند، تا جایی که آنها را در امور مهم خلق و تدبیر عالم نیز مؤثر میدانستند؛ اعتقاد مشرکانه ای که قرآن کریم، بر بطلان و بیپایه بودن آن تأکید کرده است.

واقعه خونین و غمناک عاشورا هرچند از دید امویان نقطه عطفی در تاریخ خلافت اموی به شمار میرفت، اما در واقع این قضیه بستر سقوط آنان را فراهم ساخت؛ زیرا با وجود آنکه در آغاز تعداد اندکی از مسلمانان به یاری حسین بن علی علیه السلام در کربلا حضور یافتند، ولی با شهادت آن حضرت روحیه انقلابی مردم زنده گردید و قیام های پیاپی بر ضد خلفای اموی و سپس عباسی صورت گرفت.این نوشتار درصدد است با تحقیق کتابخانه ای مبتنی بر روایات و یافته های تاریخی، به مهم ترین عوامل سقوط امویان و پیروزی عباسیان اشاره نموده و نقش عاشورای حسینی و عزاداری عصر ائمه علیهم السلام را در این میان بررسی نماید.با توجه به اهمیت قیام حسینی در تاریخ اسلام و شیعه، حرکت های انقلابی و شهادت طلبانه دوستان اهل بیت که در نهایت به سقوط امویان و پیروزی عباسیان تمام شد، تنها با الهام پذیری از قیام عاشورا قابل تحلیل است. در این میان، اهتمام امامان شیعه بر ترویج اهداف عاشورا از طریق عزاداری و زیارت نقش مهمی داشته است، هرچند این سخن به معنای کم رنگ نمودن سایر عوامل تأثیرگذار در این مسئله نیست.