جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از زمان بنیانگذاری مساجد اسلامی توسط نبی اکرم(ص)، نه تنها به صورت شکلی مساجد متحول شده اند، بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز در جریان دگرگونی قرار گرفته و هویتی جدید برای آنها پدید آمده است. برای آن که مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دو دسته کارکرد را حداقل به صورت همزمان تأمین نمایند:1- کارکردهای آیینی 2- کارکردهای فرهنگی– اجتماعی،بسیاری از فعالیت ها به صورت همزمان هر دو کارکرد را در بردارند، به عنوان مثال برگزاری نماز جماعت از یک سو مراسمی آیینی است و از یک سوی دیگر کارکردهای فرهنگی – اجتماعی را نیز به همراه خود دارد. برآیند این دو کارکرد زمینه ساز اقبال عمومی و استقبال مردم از مساجد است، موضوعی که نوعی سرزندگی و شادابی معنوی را به همراه می آورد. مسجد را می توان به عنوان محوری ترین، کانونی ترین و ارزنده ترین عنصر کالبد متبلور کننده مدنیت جامعه اسلامی دانست. بناهای مذهبی یکی از اساسی ترین عناصر بافت، ساخت و شکل شهر ها بوده و هستند. تداوم حضور بناهای مذهبی در شکل شهر از ظهور اولین شهرهای شناخته شده تا امروز با حیات شهر عجین شده اند. در بناهای مذهبی درون شهر ها مسجد جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص می دهد. مسجد به مثابه برجسته ترین عنصر معمارانه منبعث از دین اسلام، از اولین روزهای حضور مدنی این دین، با جامعه همراه بوده است. مسجد کانون عبادتی، اجتماعی، فرهنگیِ فرهنگ دیرپایی است که هرگز نمی تواند از ساختار اجتماعی و شهری آن جدا شود همچنین ارتباط گسترد? مسجد با بافت شهری از طریق مسیر های ارتباطی منتهی به ورودی مسجد برقرار می شود و بر این اساس می توان ارتباط کاربران مسجد را تبیین‌نمود. اما امروزه در هم تنیدگی و پیوستگی مسجد با بافت های شهری بسیار کمرنگ شده است. بجز تحولات دوران مدرن وشکل گیری دیدگاه های عملکردگرا و تفکیک حوزه های عملکردی در طراحی مدرن شهر، مشکلات مختلف از جمله ایجاد درب های متعدد در مسجد باعث شده طراحان چندان به آن علاقمند نباشند. مشکلات امنیتی، تداخل عملکردهای شهری بافت مجاور با عملکردهای مسجد، تداخل کاربران سایر فعالیت ها با مسجد و کم رنگ شدن حریم مسجد و عدم رعایت شأن مسجد از مهمترین این مشکلات است.از این رو همواره پرسش هایی از این جنس در ذهن نگارنده مطرح بوده، این که بطور مثال هویت معمارانه مساجد چگونه باید نمود یابد که از طرفی پیوند با گذشته را از دست ندهد، ضمن آن که تن به تقلید صرف ندهد. و یا این که با توجه به تغییرات وسیعی که در کارکرد مسجد پس از ظهور نیازهای فرهنگی و اجتماعی جدید به وجود آمده، مسجد تا چه حد و میزان توان و صلاحیت پذیرش این کارکردها را می تواند بیابد. اصولا چنین کارکرد هایی چگونه باید با اصلی ترین نقش و عملکرد مسجد که کانون عبادت و راز و نیاز بنده با خداست، تلفیق شود.