جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده نهج‌البلاغه به عنوان یکی از متون حدیثی شیعه در میان جامعه مسلمین نقش و جایگاه مهمی دارد و پیوسته مورد توجه عام و خاص بوده ‌‌است. قوت متن و ادبیات بلیغ این کتاب شریف، موجب گردید که شارحان نهج‌البلاغه در طول اعصار به شرح و تبیین متن و واژگان آن توجه نشان دهند. فرازها و واژگان این کتاب هدایتگر علاوه بر معنای ظاهری دارای معنی نهفته و پنهان هستند، دست یابی به این معانی عمیق و پنهان مستلزم تلاش علمی و روشمندی است که معناشناسی یکی از این روش ها است این پایان نامه درصدد آن است با مراجعه به کتب لغات مرجع و با استعانت از دیدگاههای تفسیری مفسران به تحلیل مولفه ای واژگان حوزه ی معنایی«خویشاوندی» در نهج‌البلاغه بپردازد.در واقع تحلیل مولفه ای یعنی بررسی روابط مفهومی در سطح واژه و روابط معنایی در سطح جمله که می تواند ما را به مطالعات صرفی و نحوی پیوند دهد، که بر مبنای این موضوع واژگان خویشاوندی و مشتقات آن ۸۲۵ مرتبه به صورت اسم در نهج‌البلاغه ذکر شده اند. در این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی این نتیجه حاصل شده است که برخی واژگان خویشاوندی چون«عشیره، عتره، إلَّ، نسب، قرابه» و... دارای معانی مرتبط با هم و به مفهوم خویشاوندی در نهج‌البلاغه آمده اند. که به تحلیل مولفّه ای و انواع مولفّه های معنایی هریک از آن‌ها در این پژوهش پرداخته شده است. در این پژوهش واژگان هم حوزه خویشاوندی در دو مرتبه ی خویشاوند نسبی و سببی و روابط معنایی آن‌ها با هم در نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار گفته است و از واژگان هم حوزه خویشاوندی می توان به«ولد، ابن، صهر، ذکر، صبیه، طفل، صغیر» و غیره اشاره کرد. کلمات کلیدی: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، تحلیل مولفّه ای، حوزه معنایی، خویشاوند

«آب» نماد حیات وزندگی است. این واژه در نهج‌البلاغه در قالب واژگان متفاوتی مانند ماء، قطره،موج و ... به‌صورت حقیقی یا صور بلاغی (تصویر آفرینی) مورداستفاده قرارگرفته است.در این پژوهش با عنوان «دلالت‌های معنایی آب در نهج‌البلاغه» سعی بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر نظریه حوزه‌‌های معنایی، در سه فصل مجزا به بررسی نحوه‌ی استعمال واژگان مربوط به آب در این کتاب ارزشمند پرداخته شود و مفاهیمی که آن حضرت به کمک این واژگان ابداع کرده است، مشخص گردد.با بررسی‌های صورت گرفته در این جستار مشخص شد امام علی (ع) از حوزه‌‌ی معنایی آب برای تبیین موضوعاتی همچون آفرینش، امامت، عبادت، دنیا، جهاد و ... استفاده نموده است. اهمیت آب در بیابان‌های گرم و سوزان، صدچندان می‌شود و به همین دلیل تشنگی و در مقابل رسیدن به آب گوارا، تصویر زیبایی است که امام علی (ع) بارها برای بیان حالت اشتیاق و رسیدن به امور ارزشمند مورداستفاده قرار داده‌اند.در برخی موارد هم آب با واژگانی مانند «آجِن، کَدِر و ...» هم‌نشین شده است که بیانگر توصیف شرایط سخت حیات سیاسی و اجتماعی مردم است. واژه‌ی متقابل آب، تشنگی است که در قالب واژگانی مانند «عطش، ضمان و ...» آمده است و بار معنایی آن غالباً تشنگی معنوی یا همان عدم دسترسی به منبع هدایت است.