جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم ترین نیازهای بشر شادی و شاد زیستن است . اما امروزه با کمال تاسف مشاهده می شود که عده ی زیادی – به ویژه از میان قشر جوان – به علل گوناگون به جای روی آوردن به شادی های حقیقی و برخورداری از لذتهای معنوی گمشده خود را در میان برنامه هایی مانند موسیقی ، مجالس مختلط ، پارتی ها ، قمار ، مشروبات الکی ، قرص های روان گردان و ... می جویند .از طرف دیگر در دین اسلام که منطبق بر فطرت است به این نیاز انسان توجه شده است اما متاسفانه در رویکرد مباحث دینی شادی مورد غفلت و کم توجهی قرار گرفته است این در حالی است که در آموزه های دینی به طور گسترده ای به روشهای شادی پرداخته شده است و هدف تحقیق حاضر بررسی این روشها در قالب آیات و روایات است . روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتوایی است که برای انجام این تحقیق ابتدا واژه های مترادف با شادی و غم استخراج و با استفاده از نرم افزارهای گنجینه روایات نور و جامع تفاسیر آیات و روایات مرتبط با شادی استخراج گردیده است و با روشهای نقلی و عقلی اطلاعات پردازش شده است .روشهایی که در آیات و روایات در مورد ایجاد شادی توصیه شده است به سه دسته روشهای شناختی (تخریب حصارهای غم ، امید ، مثبت اندیشی ، خودشناسی ،مژده و بشارت ، تعجب و شگفتی ، هدفمندی ، واقع نگری و رضایت مندی) ، روشهای رفتاری (بهره گیری و بهره مندی از موهبت های الهی ، آراستگی و خودآرایی ، کار ، کمک و نوع دوستی ، هدیه دادن ، گشاده رویی و خوشخویی ، روابط و پیوندهای خانوادگی و اجتماعی ) و روشهای شناختی – رفتاری (مذهب و دین ، به وضع موجود نگریستن ، سلامتی ، وضعیت اقتصادی ، رویکرد به ادبیات و هنر ، بخشوده شدن و بخشودن) را نام برد .در مجموع از بررسی آیات و روایات چنین استنباط می شود که نه تنها شادی نهی و انکار نشده ، بلکه روشهای مختلفی برای ایجاد آن بیان شده است که ارتباط بین این روشها و شادی در تحقیقات متعدد تایید شده است .

یافته‌ها، حاکی از آن است‌که نظام تربیت اخلاقی از نگاه وی حاوی بنیان‌ها، اهداف، اصول و روش‌های خاصی در چهار محیط خانوادگی، آموزشی، رفاقتی و شغلی است. در این تحقیق، بنیان‌های انسان‌شناختی تربیت اخلاقی، شامل 1- فطرت الهی، 2- غیرت، 3- تربیت پذیری تدریجی انسان، 5- سریع الفساد بودن، 6- اجتماعی بودن، 7- هجده سالگی؛ اوج دریافت، 8- قصدی نبودن عنوان تربیت، 9- آسان بودن، 10-اثرگذاری احسان، 11- اثرگذاری ظاهر والدین، 12- پایدار بودن پیوند خدا محور، 13- اثرگذاری محیط‏های شغلی بر اخلاق انسان، 14- تاثیر همکار بر اخلاق انسان و 15- تاثیر مراجعین بر اخلاق انسان؛ و اهداف تربیتی، شامل 1-مودب شدن به آداب الهی،2-سالم نگاه داشتن فطرت الهی، 3-رشد مربی به موازات رشد متربی، 4-ارتقاء سطح اخلاقی اجتماع و 5-رسیدن به حفظ ظواهر شرعی است. اصول تربیت اخلاقی درچهار محیط نام‌برده به قرار زیر است: الف- در محیط خانوادگی، 1- تربیت الهی فرزند، به‌جای تامین صرفا مادی او، 2- پیش‌دستی در تربیت، 3- اسوه حسنه بودن والدین، 4- پرورش حیا در همه ابعاد، 5- نهی از تربیت در حالت خشم، 6- شروع تربیت اخلاقی از ظاهر، 7- مرحله‌مندی تربیت اخلاقی تا سن بیست و یک سالگی، و ب- در محیط آموزشی، شامل 1- تقدّم تربیت مربی بر تربیت متربی، 2- دقت در انتخاب محتوای آموزشی و 3-تقدم تربیت رفتار بر تربیت با زبان، و ج- در محیط رفاقتی، شامل 1- دقت در انتخاب دوست و 2- پرهیز از دوستی با دشمنان خدا، و د- در محیط شغلی، شامل 1- دقت در انتخاب نوع شغل، 2- دقت در انتخاب محیط‌کار، 3- دقت در انتخاب همکار و 4- مراقبت در تاثیرپذیری از مراجعین؛ روش‌های تربیت اخلاقی در چهار محیط نام‌برده به قرار زیر است: الف- محیط خانوادگی شامل 1- تلویحی یا تعریضی بودن برخورد تربیتی، 2- تکرار اعمال پسندیده، 3- انجام کار خیر توسط کودک، 4-آموزش کسب اجازه به کودکان و 5- جدا سازی بسترها از ده سالگی، ب- در محیط آموزشی، دقّت در انتخاب معلم؛ ج- در محیط رفاقتی، روش اختبار و د- در محیط شغلی، شامل 1- یک‌جا بودن شهر محیط کار با زندگی و 2- عدم برخورد با مراجعه کننده جنس مخالف، است.

هدف این پایان نامه بررسی مبانی، اصول و روش‌های تربیت اخلاقی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی است.مهم‌ترین نتایج و دستاوردهای این تحقیق عبارت است از: شناسایی مبانی تربیت اخلاقی شامل: مرکب بودن وجود انسان، عقلانی و اندیشه ورز بودن انسان، خداجویی و بندگی خدا، معرفت پذیر بودن انسان، کرامت و تأثیر و تأثر انسان نسبت به محیط. اصول به دست آمده که مبتنی بر این مبانی است، شامل: هماهنگی بین قوا، ذکر، تفکر، زهد و تقوا، تعلیم، تقدم تزکیه بر تعلیم، عزت، اصلاح محیط بیرون، اصلاح و تحول باطن. برای تحقق این اصول روش‌هایی مانند: شناخت نفس، ریاضت، یاد خدا، یاد معاد، یادآوری نعمت، عبرت آموزی، انذار و تبشیر، سیر در انفس، سیر در آفاق، مراقبه و محاسبه، ترک معاصی، مجاهده و تحمیل به نفس، حکمت و جدال احسن، تمثیل، اثبات و برهان، توأم کردن علم و عمل، تزکیه، استفاده از نقل و عقل، پاسخگویی به شبهات، شناخت رذایل اخلاقی، تمحیص دل، همنشین، تمثیل اخلاقی، محبت، صیانت از فطرت، ایمان و انجام دستورات دینی، امر به معروف و نهی از منکر، الگوسازی، تقویت عزم و اراده، اعطای بینش، استغفار و توبه و شکر، شناسایی شده است.