جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده با ظهور دین مبین اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان ، شعر عربی به مرحله ی جدیدی گام نهاد . شاعرانی که در عصر جاهلیت در خدمت آرمان های قبائل بودند ؛ با ظهور اسلام به سوی معنویت ، پند و اندرز و یا مدح اولیای الهی ، به ویژه پیامبر بزرگ و گرامی اسلام متمایل گشتند و شعرشان را در خدمت این بزرگوار و اهداف او قرار دادند . شاعرانی که در اشعار خود پیامبر (ص) و صفات شایسته ی او را مدح نموده اند ، عموماً به دین اسلام متعهد . پس مدح پیامبر اکرم (ص) تاریخی بس دیرینه دارد و بی شک این تاریخ از زمان حیات آن حضرت شروع شده است . از جمله شاعرانی که با این دین جدید آشنا شدند و نور ایمان در قلبشان رسوخ کرد و این اعتقاد در شعرشان جلوه کرد و توانستند پیامبر را در اشعارشان با صداقت کامل مدح و تمجید نمایند ، می توان به حسان بن ثابت أنصاری ، عبدالله بن رواحه ، کعب بن مالک و کعب بن زهیر اشاره کرد که اشعارشان در تاریخ اسلام ثبت است . از آن جایی که حسان بن ثابت أنصاری ارادت خاصی به پیامبر (ص) داشت بیشتر به نقش هدایتی پیامبر (ص) ، مجد و عظمت و جایگاه والای ایشان در اشعارش می پرداخت ؛ حال آن که عبدالله بن رواحه شجاعت و جنگاوری پیامبر را در میدان نبرد و همچنین شب زنده داری آن حضرت را در اشعار خود به تصویر می کشید . کعب بن مالک نیز در اشعار خویش پیامبر (ص) را دارای شخصیتی چون قوی الإراده ، سعه ی صدر ، صفای باطن ، داشتن صبر و قدرتش بر تحمل معرفی نموده است . از طرف دیگر کعب بن زهیر در قصیده ی معروف خود « بانت سعاد » بیشتر به جنبه ی شجاعت ، لطف و بخشش و تشبیه پیامبر (ص) به شیر و شمشیر پرداخته است . همه ی این شاعران در سروده های خود از آیات نورانی و روشن گر قرآن تأثیر پذیرفتند و مبنای شعرشان را در مدح و ستایش رسول بر آن استوار نمودند تا از این رهگذر به کمال مطلوب خویش دست یابند .

صحیفه‌ی سجادیه ازجمله میراث‌های ماندگار وارزشمندی است.که بعد ازحادثه‌ی خونین واسف‌انگیز کربلا وبه شهادت رسیدن امام حسین (ع) ویاران با و فایش، در فضای بسته‌ی سیاسی که؛ ازجانب امویان به و جود آمده بود، توسط امام با کمال شجاعت وصلابت، با مکتبی جدید به نام مکتب دعا، برای ابلاغ رسالت امامت بیان شد. این کتاب به قدری ارزشمند است که بعد از قرآن ونهج‌البلاغه از جایگاهی و یژه برخوردار می‌باشد. تا جایی که از آن به اولین اثر مکتوب اهل‌البیت، اخت قرآن، انجیل اهل البیت، زبورآل محمد وقرآن صاعد یاد می‌شود. حال این سوال پیش می‌آید که چه موضوعاتی در صحیفه‌ی سجادیه مطرح شده، وجایگاه آن از منظرعلوم بلاغی، چگونه است؟ در تبیین این سوال می‌توان چنین بیان کرد که انسان به هنگام گشت و گذار در این و ادی پرمعنا، علاوه بر مفاهیم ومعارف پر مغز اسلامی مانند اخلاق، از منظر زیبا‌شناسی ومشاهده‌ی عوامل آفرینش ادبی تناسب وزیبایی، چون‌: حسن مطلع، حسن تخلص، حسن ختام‌؛ و حدت موضوع؛ تناسب وهمبستگی و توافق میان معانی و الفاظ؛ دقت درگزینش وانتخاب و اژگان، حروف وعبارات؛ هماهنگی عبارات وارتباط آنها به کمک ادات و صل وربط واهتمام شدید به زیبایی نظام وترتیب اجزای جمله؛ موسیقی و آهنگی دلنشین که درظرافت‌هایی موسیقیایی همچون‌: سجع، موازنه، طباق، جناس، مراعات النظیر، رد العجز علی‌الصدر، تکرار... نواخته شده است. وبهره‌گیری از صورخیال همچون: تشبیه، استعاره، کنایه ومجاز با استفاده ازاسلوب‌های منطقی ساده وروان؛ اقتباس از قرآن واستشهاد به آن؛عظمت وشکوهمندی‌اندیشه وایده‌ی گفتار؛ استیفای معنا و پرداختن به همه‌ی جوانب معنا آن را در اوج می‌بیند. دراین تحقیق نگارنده فضایل ورذایل اخلاقی مطرح شده در این اثرادبی را مورد بررسی قرارداده وبا تحلیل متن صحیفه سجادیه و ارائه شواهدی چند معلوم ساخته است که فضایل ورذایل اخلاقی درآن در قالب‌های علوم بلاغت باشیوه‌ای بسیارظریف بیان شده است. وبیشترین سهم به ترتیب ازآن سجع، استعاره، اقتباس، تشبیه، ایجاز، کنایه، تلمیح، طباق و ... می‌باشد.