جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش به ادلّه تقلید و تقلید از مجتهد اعلم در فقه شیعه امامیّه و دیدگاه های فقهای معاصر شیعه در این باره اختصاص دارد. نگارنده، این مهم را در سه فصل بررسی، به ترتیب، دلیل های تقلید و سپس تقلید از مجتهد اعلم را از آیات، روایات و اجماع و عقل استخراج می‌کند. در فصل اوّل وی مباحثی کلّی در معنای تقلید از لِحاظ لغوی، فلسفی، علوم اجتماعی، ادبی، عرفی و فقهی ارائه و تاریخ بحث از تقلید در احکام شرعی از دوران پیامبر اسلام( و ائمّه معصومین( تا زمان معاصر بررسی شده است. نویسنده آن گاه حکم شرعی تقلید را واکاوی و دلیل های استحباب تقلید و وجوب آن را براساس ادلّه اربعه عقل، اجماع، کتاب و سنّت بررسیده و وجوب تقلید در عصر غیبت را امری ضروری برمی شمارد. وی به همین منظور دیدگاه های فقهای مشهور امامیّه از قُدَما، مانندِ سیّدمرتضی و علاّمه حلّی و از متأخّرین، سیّد کاظم یزدی (صاحب عروه الوثقی)، آیت الله سیّد ابوالقاسم خویی و امام خمینی را مطرح کرده، وجوب تقلید در احکام شرعی را براساس عقل و نَقل از منظر آنان تبیین می‌سازد. در فصل دوم وی به معیارها و ادلّه تقلید از مجتهد اعلم پرداخته، دیدگاه های فقهی برخی مجتهدان مشهور معاصر را در این زمینه منعکس می‌کند. او در این زمینه با اشاره به استناد فقها به روایت "مقبوله عمربن حنظله" که در آن شرایط تقلید از یک مجتهد جامع الشّرایط مطرح شده، نظریّات فقها مبنی بر ضرورت عقلی و نَقلی تقلید از مجتهد اعلم را بررسی کرده است. نگارنده به همین منظور دیدگاه های فقهایی مانندِ شیخ مفید، سیّدمرتضی، شیخ طوسی، ابن زهره، محقّق حلّی، علاّمه حلّی، شهید ثانی، سیّد کاظم یزدی، امام خمینی، آیت الله خویی، آیت الله مرعشی نجفی و برخی دیگر از فقهای معاصر را منعکس می‌سازد. در فصل سوم حکم تقلید از مجتهد اعلم و ادلّه قرآنی (آیه نفر) و روایی (10 روایت صحیح) و نتیجه دلیل های تقلید از مجتهد اعلم وجوب و عدم وجوب آن از قرآن و سنّت، دلیل عقلی، اجماع، سیره متشرّعه و تقریر معصوم را مطرح و تجزیه و تحلیل فقهی کرده است.

در این پژوهش از قدرت قرآن کریم مبنی بر پاسخ‌گویی به انواع نیازهای بشر امروز سخن رفته و جامعیّت و جاودانگی کتاب خدا از این حیث ثابت شده است. نویسنده می کوشد تا عظمت و چند بُعدی بودن قرآن را از لِحاظ دربرداشتن امور مختلف فقهی، اعتقادی، عرفانی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... را که برای رشد و کمال همه جانبه بشر ضرورت دارد تبیین کرده و با توجّه به نیازهای متنّوع بشر، پاسخگویی قرآن کریم به چنین نیازهایی را از منظری قرآنی و روایی وا می رسد. وی بدِین منظور مباحث مربوط به موضوع تحقیق حاضر را در شش فصل تدوین وارائه نموده است. در فصل اوّل نخست تعریفی از قرآن کریم از جنبه لغوی و اصطلاحی ارائه شده و تواتر قرآن و محفوظ بودنش از تحریف اثبات گردیده است. در فصل دوم نگارنده از منظری قرآنی و روایی کتاب خدا را از حیث دربرداشتن همه نیاز مندی های بشر، به بحث گذاشته و به شرح دَه روایت و چندین آیه در این زمینه می پردازد. وی قرآن را بیان کننده همه مباحث مورد نیاز بشر معرفی کرده و مهم ترین احتیاج های مادّی و معنوی انسان در جهان امروز به ویژه نیاز مبرم به آرامش روحی را بیان کرده است. او با توجّه به نیاز آدمی به غذا، ارضای غریزه جنسی، خواب و استراحت و... به برخی آفات اجتماعی، همچون: سرقت، زنا و رباخواری اشاره کرده و نیاز به قانونی الهی برای برون رفت از آفاتی چنین را کاویده است. سپس با ذکر نمونه هایی از اعجاز علمی قرآن، و قدرت کتاب خدا را در پاسخگویی به نیازهای علمی و عقلی بشر بررسیده است. در فصل سوم ابعاد مختلف قرآن از جهت هدایتگری و دربرداشتن قول ثقیل و مظاهر و مصادیق هدایتگری آن را در بر می گیرد. در فصل چهارم نمونه هایی از پاسخگویی قرآن کریم به نیازهای مختلف بشر همچون: مسایل خانوادگی، راهکارهای رفع اضطراب از خانواده ها، مسوولیت والدین در محیط خانه در اسلام و مقایسه آن با جوامع غربی و نقش زن در جامعه و خانواده کاوش شده است. در فصل پنجم اصول و مبانی سیاسی اسلام و قرآن تبیین شده و الهی بودن حکومت و دخالت اسلام در امور سیاسی و اجتماعی مردم و پاسخ به نیازهای آنان در این زمینه به بحث نهاده شده است. در فصل ششم از موضعگیری قرآن کریم در برابر فرهنگ جاهلیت در زمان پیامبر اسلام? و جاهلیت مدرن امروزی سخن رفته و شبهه هایی مانندِ مفهوم نزول قرآن به زبان قوم و منافات آن با جامعیت و جاودانگی قرآن، طرح خاتمیت نبوّت پیامبراسلام? در کتاب خدا و منافات داشتن آن مبنی بر پاسخگو بودن دین اسلام به نیازهای کنونی بشر را مطرح و پاسخ آن ها را ذکر کرده است.