جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هویت، یکى از مفاهیم عمیق و کلیدى در علوم اجتماعى و روان شناسى است. انسانى که در ابعاد مختلفزندگى فردى و اجتماعى، به تعریف مشخصى از خود رسیده باشد، به طورى که هدف و غایتتلاش‌هایش را بداند؟ هویت خود را به درستى شکل داده است. درایجاد چنین مفهومى عوامل مختلفى مى تواند موثر باشد که در مجموع، این عوامل منجر به تشکیل نظام باورها در فرد مى شود. یکى از مهم‌ترین این عوامل، دین است. دین با پرداختن به پرسش‌هاى اصلى، از جمله هدف از آفرینش، ماهیت انسان، فلسفه ى زندگى و...، زمینه و راه کار مناسبى براى شکل گیرى آن مجموعه از باورها ارایه مى دهد، به طورى که مى تواند در هویت‌یابى فرد موثر باشد. انسان، هر اندازه که در پذیرش باور خاصى از توانایى استدلال خود بیشتر کمک گیرد و بدون چون و چرا مطلبى را نپذیرد، از تفکر رشد یافته‌ترى برخوردار خواهد بود. تفکر انتقادی،نوعى از تفکر است که مى تواند خود را مورد ارزیابى قرار دهد و بدون پیش داورى به بررسى دلایل و احتمالات مختلف یک موضوع بپردازد. از این جهت، مى توان آن را یکى از عوامل موثر در پذیرش باورهاى دینى و شکل گیری هویت دانست. در این پژوهش که با روش کیفى انجام شده است، با توجه به اهمیتى که دین در شکل گیرى کل هویت فرد دارد و نیز تاثیر رشد تفکر و شناخت انسان در این فرایند، به بررسى وضعیت هویت دینى نوجوانان و چگونگى بهره گیری آن ها از مهارت تفکر انتقادى مى پردازیم. به این منظور با هشت دانشجوى دختر و پسر از دو رشته ى فیزیک و جامعه شناسى که در دانشگاه شهید بهشتى، مشغول به تحصیل هستند، مصاحبه ى عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. نتایج تحلیل کیفى محتوای مصاحبه ها نشان مى دهد که وضعیت هویت دینى افراد و میزان بهره مندى آنها از مهارت تفکر انتقادی، هر کدام، قابل تقسیم به سه سطح است: هویت دینى شکل یافته، در حال شکل گیرى وشکل نایافته، تفکر انتقادى قوى، متوسط، ضعیف. کسانى که از مهارت تفکر انتقادى، به خوبى استفاده کرده یا مى کنند، از هویت دینى شکل یافته‌ترى برخوردارند و یا این که مراحل جست وجو براى دست یابى به هویت دینى شکل یافته را طى مى‌کنند. همچنین در این تحلیل ها، عوامل دیگرى که بر شکل گیرى هویت دینى افراد و چگونکى رشد تفکر انتقادی در آن ها موثر بوده است، شناسایى شد که از آن جمله مى توان، زمینه ى مذهبى خانواده، عملکرد افراد به ظاهر دین دار در سطح جامعه، تاثیر روابط دوستانه، تاثیر محیط مدرسه و معلم و داشتن تعامل فکری با اساتید دانشگاه را نام برد.