جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حضرت علی (ع) نزد عموم مسلمانان از جایگاهی ویژه برخوردار است. شاعران ادب پارسی اعم از شیعه و سنّی در ابراز ارادت و محبّت خود به آن بزرگمرد دادگری و جوانمردی اشعار بسیاری سروده و دیوان‌های خویش را به ستایش او مزیّن نموده‌اند. ابن‌حسام خوسفی شاعر شیعی دوازده‌امامی قرن نهم هجری و ناصرخسرو شاعر توانمند اسماعیلی مذهب قرن پنجم هجری از جمله این شاعران هستند که در ابیات بسیاری از دیوان‌های خود به بازتاب سیمای علی (ع) پرداخته‌اند. در بررسی مقایسه‌ای دیوان این دو شاعر مشخّص می‌شود آنان در دو دوره زمانی و مکانی متفاوت، مذهب و ویژگی‌های شخصیّتی و فکری جداگانه، در ترسیم سیمای علی(ع) شیوه‌ی عمل و نقطه نظرات متفاوتی داشته‌اند. ابن‌حسام حدود یک سوم از دیوان خود را به ستایش علی(ع) اختصاص داده است و با توجّه به بسط و کمال ادبیّات عرفانی قرنهای ششم، هفتم، هشتم و نهم در این توصیفات بر طرح جنبه‌های عاشقانه‌ی شبه عرفانی، مفاهیم ولایی، خوانش‌های مدنی و اخلاقی توجّه و تأکید بیشتری کرده است و با گذشت نه قرن از صدر اسلام و تغییر اوضاع ادواری، سیاسی و اجتماعی ، رویکردهای نقلی، اسطوره‌ای و افسانه‌ای نیز داشته است امّا ناصرخسرو از نظر نسبت کمّی، کمتر به مدح و توصیف علی (ع) پرداخته است و در توصیفات خود بیشتر نگاه حکیمانه کلامی به فضایل آن حضرت داشته و بر علم تأویل، رازداری، اساس بودن وی در دین ، و نیز بر اهداف انقلابی و ایدئولوژیکی اسماعیلی تأکید کرده است و صفات و شایستگی‌های علی (ع) برای امامت و خلافت را کمابیش درشت در راه مبارزه با خلافت عبّاسی و حمایت از خلافت فاطمیان طرح نموده است. در دیوان هر دو شاعر وجوه مشابه و متفاوتی از علی (ع) به چشم می‌خورد که البتّه غلبه با وجوه تشابه است. هر دو شاعر به فضایل و ویژگی‌های مهمّ آن حضرت چون: والایی منزلت، قرابت با پیامبر(ص)، شایانی ولایت، عصمت، علم، عدل، جهاد و شایستگی‌های نقلی اشاره کرده‌اند که البتّه ابن‌حسام در دیوان خویش به جلوه‌هایی چون: زیبایی، عطر خوش، بانگ شجاعت، و توصیف اسطوره‌ای اسب، شمشیر و جایگاه منتسبان حتّی غلام علی (ع) نیز توجّه خاصّی نشان داده است که در دیوان ناصرخسرو موارد مذکور مشاهده نمی‌شود.

چکیدهخاوران‌نامه‌ی ابن‌حسام خوسفی یکی از بهترین نمونه‌های حماسه دینی و نشانگر تثبیت مذهب شیعه در میان ایرانیان و یکی از مهمترین حماسه‌های دینی جهان محسوب می‌گردد، که در این اثر داستان‌های مذهبی و مآثر تاریخی اسلام و رشادت‌های حضرت علی(ع) بیان شده‌است. شاهنامه‌ی فردوسی پرمایه-ترین دفتر شعر فارسی و مهمترین سند عظمت و فصاحت فرهنگ و زبان پارسی و از بزرگترین حماسه-های جهان می‌باشد، که در آن افسانه‌ها و داستان‌های ملی و تاریخی قوم ایرانی به بهترین وجه بیان شده است. ابن‌حسام در سرودن خاوران‌نامه از جنبه‌های مختلف به شدت تحت تاثیر شاهنامه‌ی فردوسی بوده-است و شاهکار استاد توس را به عنوان الگو، مدنظر داشته است، از این رو در این رساله سعی کردیم تا به شیوه توصیفی و تطبیقی و به روش تحلیل متن، تاثیر‌پذیری خاوران‌نامه از شاهنامه را با تکیه بر جنبه-های عناصر داستانی که شامل: گفت‌و‌گو، پیرنگ، زاویه دید، شخصیت‌پردازی و صحنه‌پردازی را بررسی کنیم و در مقوله‌ی سبک‌شناختی در سطوح مختلف از جمله: زبانی با عنوان‌های آوایی، لغوی، صرفی و نحوی و در بخش ادبی شامل ایهام، تشبیه ...، و در بخش محتوایی و فکری به مقوله‌هایی چون جهان-آفرین، خردورزی، قضا و قدر، ... پرداخته شده است.