جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان قرآن بسندگان میرزا "یوسف شعار" موسس مکتب تفسیر در تبریز و تهران سعی بلیغی در اشاعه تفکرات خویش نموده است. شعار بر فهم مستقل قرآن تأکید ورزیده و علاوه بر قطعیت صدور، بر دلالت قطعی قرآن نیز حکم میکند. او با درکی ناصحیح از تفکر عقلانی در فهم معارف قرآنی راه تفسیر به رأی را پیموده و ناکامی خویش را در درک معارف صحیح عرضه نموده است. در این گفتار، رویکردهای تفسیری او نقد و بررسی میشود.

عقل و علم مناط کشف حقیقت و دستیابی به پاسخ‌ها و ابهامات زندگی بشر را در عصر جدید فراهم آورده است. بر همین سبیل برخی از عدم ضرورت دین در ساخت زندگی بشر سخن گفته‌اند و تعالیم دینی را به اتهام تنافی با رهیافت‌های عقل و علم مطرود گذاشته‌اند. پاسخ به این ابهامات و برافراشتن رایت دین در دفاع از حیثیت عاقلانه و عالمانه آن امری ضروری است. استاد مطهری با درک این ضرورت در مجموعه‌ای منسجم از جستارهای علمی، به بیان اهمیت عقل و علم و تلازم با شرع دست یازیده‌اند. ایشان جامعیت دین را نه در ارائۀ تمامی جزییات، بلکه در ارائۀ سازوکاری برای استخراج جزییات در تمام اعصار و زمان‌ها دانسته‌اند که بر اساس این سازوکار و فرآیند که چیزی جز اجتهاد عقل‌محور و اصولگرا نیست، مجتهد می‌تواند به ایجاد تعادل میان جامعیت دینی و انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری دینی نائل آید. ایشان با تقدم رتبی عقل در فهم گزاره‌های دینی موافقت داشته و آن را مفید امر قانونگذاری پنداشته‌اند. از سویی بر این باورند که اسلام تجربه‌گرایی و علم را مردود ندانسته است، بلکه آن را تابع امر دینی می‌شمارد. لذا عقل و علم در تلازم قطعی با شرع به‌سر می‌برند، اما از حیث تقدم رتبی عقل مقدم بر علم و شرع است.