جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جنگ رسانه ای، جنگ در عرصه افکار عمومی است. ابزارهای اصلی این مقابله، رسانه ها و سربازان آن یعنی: خبرنگاران، گزارش گران، سردبیران و نویسندگان رسانه های مختلف اعم از مکتوب، صوتی و تصویری، ماهواره ای، بین المللی، اینترنتی و الکترونیکی هستند. این مقابله رسانه ای با استفاده گسترده از شبکه های تلویزیونی - ماهواره ای در کشور به مرحله حساس و اثرگذاری رسیده است. در شرایط کنونی علی رغم قانون منع استفاده از تجهیزات ماهواره ای، تعداد قابل ملاحظه ای از مخاطبان، به ویژه در تهران در معرض دریافت شبکه های تلویزیونی ماهواره ای قرار دارند. با توجه به سلطه رسانه ای موجود بر این شبکه ها، این پژوهش به دنبال شناسایی و ارائه راهبردها و راهکارهای عملی برای مقابله با این نبرد رسانه ای فرهنگی در شرایط کنونی کشور، متناسب با توانمندی های موجود رسانه ای کشور می باشد. در این پژوهش با استفاده از روش «دلفی»، راهبردها و راهکارهای پیشنهادی مورد ارزیابی متخصصان قرار گرفته است. جامعه آماری این مطالعه، متخصصان علوم ارتباطات، جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی و کارشناسان و متخصصان رسانه و جنگ رسانه ای در کشور بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد 30 نفر انتخاب و مورد مصاحبه نیمه ساختار یافته قرار گرفتند.نتایج تحقیق نشان داد که مهمترین راهبردهای مقابله با جنگ رسانه ای غرب بر ضد جمهوری اسلامی ایران افزایش اعتماد مخاطب به رسانه ملی از راه پاسخ گویی جامع و کامل به همه نیازهای خبری، اطلاعاتی، سیاسی و اجتماعی و اتخاذ سیاست رسانه ای مصون سازی مخاطب در برابر اثرات مخرب شبکه های ماهواره ای به جای تلاش در جهت حذف فیزیکی یا آزادگذاری کامل این رسانه ها می باشد و مهمترین راهکارهای پیشنهادی، افزایش اعتماد مخاطب به رسانه از راه ارائه اخبار و اطلاعات شفاف، روشن، چند جانبه و دقیق به مخاطب، افزایش اعتماد مخاطب به رسانه ملی از راه تهیه و تولید اخبار و گزارش های داخلی و خارجی بی طرفانه و غیرجانب دارانه و افزایش تطابق پیام رسانه ملی با نیازهای اطلاعاتی و خبری مخاطب از راه ارزیابی مداوم نیازهای مخاطبان در گروه های مختلف اجتماعی و سنی است.

اهمیت وافر دین و دینداری برای جوامع بشری، لزوم بررسی های علمی در مورد جنبه های گوناگون این پدیده و تغییرات آن را روشن می سازد. این در حالی است که شرایط کنونی اجتماعی و فرهنگی جامعه ی در حال گذار ایران به گونه ای است که با از دست رفتن تسلط دین در برخی از زمینه ها و مورد پرسش قرار گرفتن آن، تغییرات دینداری و ایجاد طیف های مختلفی از انواع دینداری محتمل است. از جمله علل ایجاد چنین تغییراتی را می توان به تغییر در بعد شناختی افراد دانست و تفکر انتقادی به عنوان دستاورد مدرنیته و نظام آموزشی کنونی می تواند بسترساز ایجاد تحول در بعد شناختی افراد گردد. بنابراین این تحقیق به دنبال بررسی رابطه تفکر انتقادی و انواع دینداری در بین دانشجویان انجام گرفت. این پژوهش با استفاده از روش کمی پیمایش انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان کارشناسی ارشد در حال تحصیل دانشگاه های دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 93-1392با تعداد 10301 نفر تشکیل دادند که از طریق نمونه گیری متناسب با حجم دانشگاه تعداد 370 نفر که با فرمول کوکران محاسبه شد، به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفتند. چارچوب نظری این پژوهش را رهیافت جامعه شناسی معرفت برگر و لاکمن تشکیل داده است. این پژوهش با ابزار پرسشنامه و تحلیل داده های حاصل از آن با نرم افزار spss انجام شده است . نتایج حاکی از آن است که بین تفکرانتقادی و دینداری مبتنی بر ابعاد (به صورت جمع ابعاد) و دین‌داری باواسطه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد وبین تفکر انتقادی و دینداری مناسک گرا رابطه معنادار و معکوس برقرار است. رابطه تفکر انتقادی با سایر انواع(باورگرا، تجربه گرا، سنتی، غیررسمی و ایدئولوژیک) معنادار نمی باشد.

نسبت بین معارف وحیانی و علوم بشری از دیرباز مورد توجه اندیشمندان حوزه‌های مختلف علوم بوده است و یکی از اولین مواجه‌های آن را شاید بتوان چگونگی تعامل عالمان علوم طبیعی با کلیسا تلقی نمود که در دوره‌های مختلف، اشکال و نسبت‌های متفاوتی را به خود گرفت. موضوع این مقاله بررسی امکان یا امتناع تبادل بین دو حوزه معرفتی قرآن به‌عنوان یک منبع وحیانی، و جامعه‌شناسی به‌عنوان یک علم انسانی است. برای پاسخ به این سؤال، محقق به بازخوانی مواجه‌های تاریخی مختلفی که بین این دو حوزه معرفتی رخ داده است و نقش آنها در شکل‌گیری چگونگی این تعاملات می‌پردازد. همچنین، نگاه سنت‌های فکری مختلف را در باب این تعامل مرور می‌کند. سپس با مرور و تصویر سطوح معرفتی مختلف شکل‌گیری جامعه‌شناسی، به تعریف رویکرد پیشنهادی خود در این خصوص می‌پردازد که آن را تحت عنوان تقریب‌گرایی تعاملی مفهوم‌سازی می‌نماید. در پایان، دستاوردها و فواید مختلفی را که هر یک از این دو حوزه معرفتی می‌توانند برای دیگری داشته باشند، ذکر کرده و شرح می‌دهد. به‌طور خلاصه باید گفت این مقاله کوشیده است فضای ارتباطی بین قرآن و جامعه‌شناسی را روشن سازد و از امکان‌ها صحبت کند.

هدف این پژوهش، درک رابطه احتمالی بین انواع درک از عدالت و انواع دین‌ورزی است. بر اساس مشارکت 360 داوطلب و اکتشاف ترجیحات ذهنی ایشان، این نتایج حاصل شد: اصطلاح «توزیع عادلانه» دلالت تضمینی بر شیوه‌هایی از توزیع دارد که نسبت به موارد زیر موضع‌گیری خاصی داشته باشد: (1) برابری ساده، (2) عاملیت دولت در توزیع، (3) فاصله بین بهره‌مندان و بی‌بهرگان، (4) شایستگی‌های فردی، و (5) رویه‌های توزیع. این یافته‌ و این پنج ملاک برآیند اندیش? مشارکت‌کنندگان این پژوهش و میان‌ذهنیت ایشان است. در این بین مخالفت با برابری ساده، در بین تمام پاسخگویان مشاهده می‌شود؛ اما چهار مورد بعدی به مراتب مورد رد و قبول افراد قرار می-گیرد. این موافقت/ مخالفت مبنایی برای تفکیک افراد به چند پاره‌فرهنگ فراهم می‌کند.همین‌طور در مورد دین‌ورزی، نوع دین‌ورزی متضمن دو محور اساسی «بندگی / آزادی» و «شک / یقین» و محور فرعی «شکاف عمل نظر» می‌باشد. هریک از این محورها طیف مدرجی را تشکیل می‌دهند که می‌توان بر اساس آن پاسخ‌گویان را رتبه‌بندی کرد. اما به طور کلی دو رویکرد کلی سنتی و غیرسنتی به دین کاملاً قابل تفکیک است. پیروی از سنت دینی در اندیشه و عمل خصیصه اصلی دین‌داری سنتی است. متون مقدس و تفسیرهای اولیاء خداوند و مراجع دینی اصول عملی جاودان دین را تبیین می‌کند و مبنای قوانین شریعت را تشکیل می‌دهند. حال آن که دین‌ورزی غیرسنتی نواندیشی و حضور تعالیم جدید را تاب می‌آورد. باید متذکر شد که هر دو بعد عملی و نظری روی طیفی مدرج تعریف شده و باور به وجود دودستگی تام روی آن‌ها خلاف واقع است. اما می‌توان پرسش کلیدی در تعریف عضویت افراد در دو دسته را چنین مطرح کرد: «آیا وظیفه متدین نظم بخشیدن به اقتضائات زندگی بر اساس اصول و هنجارهای دین است؟ یا این که دین می‌بایست خود را بر اساس اقتضائات زندگی در زمان‌ها و فرهنگ‌های مختلف منطبق کند.»در ادامه مشخص می‌گردد در دسته‌های مختلف داوطلبان، بین «ایمان به عقاید سنتی» و «پایبندی به اعمال سنت‌گرایانه» از یک سو و از سوی دیگر «مخالفت با افزایش عاملیت دولت»، «مخالفت با کاهش فاصله بین بهره‌مندان و بی‌بهره‌ها»، «مخالفت با توجه به شایستگی-های فردی» و «موافقت با توزیع‌های رویه‌محور» نوعی هم‌خوانی وجود دارد. به نظر می‌رسد بر مبنای تحلیل آموزه‌های اقتصادی اسلام، این ارتباط معقول است.اگر این هم‌خوانی و ناهم‌خوانی مشاهده شده، «واقعی» باشد، با مفروض گرفتن حداقلّی از انسجام درونی، می‌بایست این عدم هم‌خوانی «معقول» نیز باشد و بتوان این واقعیت را معقول کرد. برای معقول سازی این واقعیت، با تکیه بر مفهوم مالکیت و تأمل در آراء و نظرات اندیشمندان سنتی و سنت‌گرا، می‌توان تشخیص داد که:اولاً هرگونه تفسیر سوسیالیستی از اسلام و اقتصاد دولتی ناروا است. در ثانی: حدود مالکیت انسان در حدود دخالت او در تولید، و یا حیازت او است. پس آنچه اهمیت مضاعف دارد، شیوه‌های مالکیت [و متعاقباً توزیع] است. وانگهی از آنجا که کل طبیعت به نوعی در مالکیت مشاع کل بشریت است، پس حیازت مقید است. هم‌چنین دخالت انسان در تولید بسته به قوه و کار اوست و این کار تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی است. بنابراین بخشی از ارزش کار و متعاقباً مالکیت، به طور غیر مستقیم، به اجتماع تعلق دارد و مالکیت انسان صد در صد نیست. از این گذشته مالکیت حقیقی از آن خداوند است و انسان اعتباراً حق مالکیت دارد. پس سومین نکته این است که صرف توانایی و صلاحیت اجازه تصرف کامل در تملیک و توزیع را به عاملان ذی‌نفع [اعم عوامل منفرد] نمی‌دهد. از سوی دیگر بخش بزرگی از اعمال کنترل و نظارت در اسلام، نظارت‌های درونی و ماورائی بوده و نظارت‌های بیرونی و اجتماعی، حداقل در موارد اقتصادی، با ملاحظات عدیده روبه‌رو است. پس چهارمین نکته این است که: بخشش، انفاق، صدقه و حتی پرداخت‌های مالی واجب بیش از آنکه به واسطه هنجارهای اجتماعی ضمانت اجرا داشته باشند، تحت کنترل نظارت‌های درونی متدین هستند. آقای احمد توکلی در گفتگویی شخصی برای نگارنده توضیح داده‌اند که چگونه در اوایل انقلاب رأی سنتی بزرگان دینی در مورد مالکیت چنان بود که ارائه لایحه قانون کار را با ایرادات جدی مواجه کرده و حتی در به کار بردن الفاظ، اجیر و موجر نسبت به کارگر و کارفرما تقدم داشت. به این ترتیب می‌توان هم‌خوانی موجود میان دین‌ورزی سنتی با برداشت خاصی از عدالت را نسبتاً آشکار کرد.

مردم، از نظر مفهومی و وابستگی به ارزش ها و نظام ارزشی، برداشت های مختلفی از عدالت دارند. بر این اساس، برای آنکه نظریه عدالت بتواند سرمشق و راهنمای نظام سیاسی قرار گیرد و در عمل با توفیق همراه شود، علاوه بر راهبردهای اساسی اعتقادی و تدوین آن ها در قالب نظریه راهبردی، نیازمند توافق ذهنی مردم یا همراهی بدنه اجتماع در درک از عدالت نیز هست. بنابراین، برای فراهم آوردن نظریه ای درباره عدالت که مورد توافق عموم باشد، در تحقیقی تجربی در سطح شهر مشهد کوشیدیم تا به دیدگاه های مردم دست یابیم. یافته های این تحقیق نشان می دهد که مردم عدالت تک محوری مبتنی بر یکی از اصول استحقاق یا نیاز را تصدیق نمی کنند، بلکه معتقدند نظریه عدالت باید ترکیبی از هر دو اصل باشد. این یافته در سطح شهر مشهد به دست آمده، ولی با درنظرگرفتن ملاحظاتی، می تواند قابل تعمیم به جامعه ایرانی باشد.

نوشتار حاضر که متشکل از شش بحث فرعی است درصدد تشریح نسبت بین دین و ایدئولوژی به عنوان یک معرفت است، تا از این طریق به گونه های دینداری متاثر از ایدئولوژی دست یابد. بر این اساس، ضمن توضیح ویژگیهای اساسی ایدئولوژی، رابطه این دو مفهوم در دو عرصه متفاوت یعنی در غرب و در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی تحلیلی ـ تاریخی این موضوع به خصوص در ایران، نوشتار را به سمت منظور اصلی خویش رهنمون ساخته است. در این مسیر ضرورت تشخیص داده شد که برخی از انتقادهای مهم نیز مطرح و مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت، بر پایه مباحث فوق، پنج گونه دینداری متاثر از ایدئولوژی از یکدیگر متمایز گردید، ویژگیهای آنها توضیح داده شد و تحلیل مقایسه ای از آنها ارایه شد.

چکیدهکارکردهای اجتماعی دین، یکی از مباحث مهم مطرح در جامعه‌شناسی دین است. هدف این پژوهش، شاخص‌سازی و سنجش مهمترین این کارکردهاست (انسجام اجتماعی، کنترل اجتماعی، مشارکت اجتماعی و هویت ناشی از دین). در این تحقیق سعی شده است با توجه به نظریه‌های مطرح در مورد این چهار کارکرد، ابعاد، مولفه‌ها و گویه‌های هر یک استخراج شوند و در نهایت در میان جامعه آماری تحقیق، یعنی دانشجویان دانشگاه تهران و شاهد، مورد سنجش قرار گیرند. برای پاسخ به این سوال که آیا چهار کارکرد انتخابی ما، مهمترین کارکردهای اجتماعی دین هستند، دو کارکرد دیگر (مشروعیت‌بخشی به نظم حاکم و جهت‌دهی دین به روابط اجتماعی) به عنوان کارکردهای رقیب آورده شدند. جمعیت نمونه 382 نفر است و روش نمونه‌گیری به صورت طبقه‌ای متناسب می‌باشد. برای سنجش اعتبار از اعتبار صوری و اعتبار معیار و برای سنجش پایایی سوالات از آلفای کرونباخ استفاده شده که میزان آن 0.86 است. همچنین برای بررسی صحت و درستی سوالات تحقیق از آزمونهای پارامتریک مانند تحلیل عامل، استفاده شده است. نتایج سنجش این 4 کارکرد نشان می‌دهد که 72.8% پاسخگویان معتقدند که دین عامل انسجام آنها با سایر افراد است. 56.2% دین را عامل نگهدارنده خود از انجام اعمال نادرست می‌دانند. 79.4% دین را عامل مشارکت خود در جامعه می‌دانند و 68% افراد دارای هویت دینی‌اند. سنجش دو کارکرد رقیب نیز 59.6% برای مشروعیت‌بخشی به نظم حاکم و 61.6% برای روابط اجتماعی ناشی از دین را نشان می‌دهد.کلید واژه‌ها: شاخص‌سازی، کارکرد اجتماعی دین، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، کنترل اجتماعی، هویت دینی.

نوشتار حاضر که متشکل از شش بحث فرعی است درصدد تشریح نسبت بین دین و ایدئولوژی به عنوان یک معرفت است، تا از این طریق به گونه های دینداری متأثر از ایدئولوژی دست یابد. بر این اساس، ضمن توضیح ویژگیهای اساسی ایدئولوژی، رابطه این دو مفهوم در دو عرصه متفاوت یعنی در غرب و در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی تحلیلی ـ تاریخی این موضوع به خصوص در ایران، نوشتار را به سمت منظور اصلی خویش رهنمون ساخته است. در این مسیر ضرورت تشخیص داده شد که برخی از انتقادهای مهم نیز مطرح و مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت، بر پایه مباحث فوق، پنج گونه دینداری متأثر از ایدئولوژی از یکدیگر متمایز گردید، ویژگیهای آنها توضیح داده شد و تحلیل مقایسه ای از آنها ارائه شد.