جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ابزارهای عقلایی و اسلوبهای بیانی برای تفهیم و مفاهمه, کنایه است و در میانگونه های کنایه نیز شیوه کنایه تعریضی مبتنی بر ضرب المثل «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره » از روشهای متداول در محاورات عرفی است. خاستگاه ضرب المثل و نحوه دلالت, نوع کنایه به کاررفته در آن را درفصل اول آورده ایم.برای اثبات حجیت این قاعده می توان دلایل و مستندات متعددی را ارائه نمود. آیات مختلفی وجود دارد که خطاب آن به پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است, اما حکم آیه اختصاص به ایشان نداشته, سایر مسلمانان را هم شامل می شود. در آیاتی دیگر هرچند خطاب به پیامبر است, اما حکم آیه به امت او اختصاص دارد و چنین حکمی در مورد آن حضرت از قبیل سالبه به انتفاء موضوع است.احادیث متعددی نیز از طرق مختلف نقل شده است که بعضی از آنها به صورت کلی و اجمالی بر این قاعده دلالت می کند و بعضی دیگر نیز به این قاعده تصریح نموده, آیاتی از قرآن را بر آن تطبیق می کند.به جز قرآن و سنت, سیره عقلایی نیز از مستندات این قاعده به حساب می آید. چرا که این قاعده یکی از شیوه های ساری و جاری در عرف اهل محاوره بوده, در بین همه گروه ها و طبقات عقلا جریان دارد و سیره اهل شرع نیز بر همین قاعده جاری است. این سیره متصل به زمان معصوم (علیه السلام) بوده, نه تنها شارع مقدس آن را منع نکرده بلکه خود شارع نیز در کلماتش آن را به کار برده است. این قاعده اختصاص به تفسیر ندارد بلکه مانند قواعد عقلائی دیگر, درعلوم مختلف عقلی و نقلی از جمله عرفان, تاریخ, فقه, اصول, حدیث و کلام کاربرد دارد که در فصل سوم این تحقیق, از هرکدام نمونه هایی ذکر می شود. اصل بر این است که ظاهر کلام گوینده با اراده او مطابقت داشته باشد و کسی که مورد خطاب واقع می شود مراد اصلی و واقعی او باشد. به عبارت دیگر اصل بر عدم استفاده از این قاعده است و حمل کلام الهی بر این قاعده نیازمند دلیل است مثل اینکه اخذ به ظاهرآیه مخالف دلیل عقلی قطعی و یا مخالف آیات و روایات دیگر باشد که در این تحقیق از آن به عنوان شروط جریان قاعده نام برده ایم.به یقین می توان گفت که قاعده«إِیَّاکِ أَعْنِی وَ اسْمَعِی یَا جَارَهُ» به صورت ارتکازی در تفسیر رعایت شده است و بسیاری از مفسران شیعه و سنی از آن استفاده کرده اند. عده قابل توجهی نیز به نام این قاعده تصریح کرده اند که در فصل چهارم به برخی از آنها اشاره شده است. «إِیَّاکِ أَعْنِی وَ اسْمَعِی یَا جَارَهُ»

همان گونه كه مؤلف نهج‌البلاغه در مقدمه اش بيان كرده، «امير مؤمنانمنشأ فصاحت و منبع بلاغت و پديد آورنده آن است. مكنونات بلاغت به وسيله او آشكار گرديده و قوانين واصول آن از اوگرفته شده است». و از همين جهت هدف سيد رضياين بود كه علاوه بر فضايل بي شمار ديگر، بزرگي قدر و شخصيت امير مؤمنان را از اين نظر روشن سازد كه آن حضرت از ميان تمام گذشتگاني كه سخني از آنها به جا مانده، به آخرين مرحله فصاحت و بلاغت رسيده است و گفتار او اقيانوسي است بيكرانه كه سخن هيچ بليغي به پايه آن نخواهد رسيد. و بر اين اساس نام كتابش را كه مجموعه‌اي از سخنان امام علياست، نهج‌البلاغه (شيوه روشن بلاغت) ناميد؛ اين رساله هم در صدد آشكار نمودن گوشه‌هايي از بلاغت امامدر خطبه‌هاي نهج‌البلاغه از منظر علم معاني در ضمن شش بخش مي‌باشد. در بخش اول كلام خبري و اقسام آن، همچنين خروج خبر از مقتضاي ظاهر مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در بخش دوم در باره كلام انشائي و اقسام و معاني آن بحث مي شود. در بخش سوم قصر و راه‌ها و اركان و اقسامش بررسي مي‌گردد. در بخش چهارم، ‌از فصل و وصل سخن به ميان مي‌آيد. در بخش پنجم، از ايجاز و اطناب و مساوات بحث خواهد شد. و در بخش پاياني برخي از نكات نو بلاغي در خطبه‌ها طرح مي‌شود.

امام حسین(علیه السلام) همچون سایر معصومان (علیهم السلام) زیارت های ماثور فراوانی دارد که در مجامع روایی نقل شده است. در میان این زیارت ها، زیارت عاشورا از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است و آثار و برکات فراوانی از سوی معصومان (علیهم السلام) برای آن ذکر شده است، از این رو مداومت بر این زیارت نورانی از دیر باز جزو سیره صالحان و محبان اهل بیت(علیهم السلام) بوده و اولیای الهی عنایت خاصی به این زیارت داشته اند. پس از گذشت قرن ها از صدور زیارت عاشورا و عمل مستمر شیعیان بدان، در زمان حاضر، شبهات و ابهاماتی از سوی برخی به انگیزه های مختلف در باب این زیارت نورانی مطرح شده است که پاسخ متقن و به موقع به آن ضرورت دارد. این پژوهش که در صدد پاسخگویی به شبهات محتوایی زیارت عاشورا با تکیه بر قرآن و سنت است، در سه بخش تنظیم شده است. در بخش اول پس از گزارشی تاریخی از زیارت عاشورا و نگاهی گذرا به جایگاه سندی آن، معیار شناسی ارزیابی متن حدیث بیان شده است. بخش دوم که با عنوان بررسی مضامین زیارت عاشورا در پرتو قرآن و روایات است، در فصل یک آن به بررسی محتوایی فرازهای زیارت عاشورا در پرتو قرآن و روایات پرداخته ایم و در فصل دو مبانی قرآنی و روایی زیارت عاشورا بیان شده است. البته در ضمن فصل های بخش دوم ثابت کرده ایم که فرازهای زیارت عاشورا از انسجامی محتوایی، ادبی و منطقی برخوردار است به گونه ای که مضامین آن دارای هماهنگی و هم پوشانی کاملی است. بخش سوم با عنوان بررسی و پاسخ به شبهات محتوایی زیارت عاشورا مشتمل بر دو فصل است که در فصل اول به شبهات مبنایی زیارت عاشورا و در فصل دوم به شبهات محتوایی غیر مبنایی زیارت عاشورا با تکیه بر قرآن و روایات پاسخ داده ایم.

بسیارى، بدون لحاظ سیاق، آیه «نسخ» و «اِنساء» را بر آیات قرآنى تطبیق نموده، و با تکیه بر ظاهر آیه، به محذورات عقلى ـ کلامى مربوط به اِنساء، گردن نهاده، و یا به تاویلى دور، روى آورده اند. این مقاله، با بهره گیرى از ظواهر لفظى و سیاقى آیه، چشم انداز جدیدى ـ با دو ویژگى: حفظ ظهور آیه مبارکه و پیراستن مفاد آن از محذورات عقلى ـ برمى نماید. به اقتضاى سیاق، مراد از «آیه»، آیات کتب آسمانى پیشین است، و آیه نسخ در مقام دفع برخى شبهات یهود است که مى پنداشتند، نسخ و انساء آیات الهى، محال و مخالف حکمت است، لیکن به لحاظ اطلاق آیه، اگر وقوعِ نسخ و انساء، در شریعت جاودانه اسلام و کتاب قرآن اثبات شود، به سان هر قضیه حقیقیه اى، آیات قرآن را نیز شامل مى شود. نسخ حکم، امرى معقول، بلکه ثابت است، ولى به دلایل متین و معتبر، این انساء در مقام تطبیق بر مصادیق، بر آیات قرآنى قابل انطباق نیست و تنها بر همان آیات «منسى» کتب و شرایع پیشین قابل تطبیق است.