جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله از ده فصل تشکیل یافته و عناوین فصول رساله به این صورت می باشد: فصل اول تاریخچه اجمالی بحث و حسن و قبح عقلی، فصل دوم بررسی مفهوم کلامی حسن و قبح و عقلی؛ فصل سوم عنوان ذاتی و عقلی در حسن و قبح؛ فصل چهارم بررسی ملاکهای حسن و قبح و عقلی؛ فصل پنجم ادله مثبتین حسن و قبح و عقلی؛ فصل ششم دلائل منکران حسن و قبح و عقلی و نقد آن؛ فصل هفتم بررسی حسن و قبح و عقلی در قرآن و احادیث؛ فصل هشتم عقل عملی و نظری؛ فصل آیا حسن و قبح و عقلی

این رساله در برگیرنده یکی ازموضوعات مطرح در مباحث الفاظ می‌باشد. مفهوم لقب از اقسام مفهوم مخالف و مدلول لازم کلام می‌باشد که این لزوم، لزوم بین به معنی اخص است. گاهی کلام علاوه بر مفهوم مخالف، دارای مدلولی است که بین به معنای اعم یا غیر بین است که در اصطلاح نه مفهوم و نه منطوق محسوب می‌شوند و در اصطلاح اصولیون دلالت سیاقی نامیده می‌شود و به سه قسم تقسیم می‌شود: 1- دلالت اقتضاء 2- دلالت تنبیه 3-دلالت اشاره. در این رساله بر آنیم تا هر کدام از این چهار موضوع و وجه حجیت هر کدام را با توجه به تفاصیل وارده بررسی نمائیم. با بررسی تعاریف ارائه شده از لقب و وصف مشخص می‌شود که اولاً معنای اصطلاحی این دو در علم اصول با معانی آن‌ها در علم نحو متفاوت استو ثانیاً باتوجه به تعاریف اصطلاحی این دو در علم اصول و مصادیق ارائه شده از هر کدام، به نظر می‌رسد که از منظر مصداق این دو اصطلاح متحداند و تنها تفاوت موجود بین این دو، اعتماد و عدم اعتماد وصف بر موصوف می‌باشد. از طرفی برخی از اصولیون از جمله حضرت امام خمینی(ره) و آخوند خراسانی وصف معتمد بر موصوف و غیر معتمد بر موصوف (لقب) را هر دو تحت عنوان مفهوم وصف بررسی می‌کنند و گروهی دیگراز جمله علامه مظفرفقط وصف معتمد بر موصوف را در عنوان مفهوم وصفداخل می‌دانند و وصف غیر معتمد بر موصوف (لقب) را تحت عنوان مفهوم لقب بررسی می‌نمایندالبته از اصولیون امامیه کسی قائل به مفهوم لقب نمی باشد در میان اصولیون عامه نیز به جز دقاق و صیرفی و بعضی از اصحاب احمد حنبل کسی قائل به مفهوم لقب نیست. وجه حجیت مفاهیم مخالف از باب حجیت ظواهر می‌باشد.در مورد مدلول‌های غیر بین به معنی اخص کلام نیز باید گفت که پس از تنقیح این سه اصطلاحاصولیون حجیت دلالت اقتضاء و تنبیه را از باب حجیت ظواهر می‌دانند و فقط در وجه حجیت دلالت اشاره اختلاف است که برخی از جمله محقق عراقی و علامه نائینی آن را باتوجه به اینکه قائل به عدم تابعیت دلالت بر اراده هستند، از باب حجیت ظواهر و برخی از جمله علامه مظفربا توجه به اینکه قائل به تابعیت دلالت بر اراده و عدم اراده اشارهتوسط متکلم هستند، حجیت آن را از باب ملازمات عقلی می‌دانند.

یکی از تفاوتهای عمده اخباریان و اصولیان ؛ در جریان و عدم جریان برائت عقلیه و شرعیه می‌باشد. مشهور محدثین اخباری اگرچه برائت شرعیه را در شبهات وجوبیه پذیرفته اند ؛ اما در شبهات تحریمیه همگی قائل به اصاله الاحتیاط گردیده اند و اصاله البرائه را قبول نکرده اند ؛ در مقابل ، علمای اصول که همه‌ی شبهات چه تحریمیه و چه وجوبیه بعد از فحص ویأس از دلیل با خیالی آسوده و دلیلی محکم به ادله‌ی نقلیه و عقلیه برائت جاری کرده اند.نگرشی بر نوآوری‌های فقهی و اصولی آیت الله شهید سید محمد باقر صدر (قدس سره) و نیز مرحوم آیت الله سید محمد محقق داماد (ره) نشان می‌دهد که ایشان به استناد قاعد? عقلی " حق الطاعه و المولویه " نه تنها بداهت اصل برائت را زیر سوال می‌برند بلکه با مطرح کردن نظریه " حق الطاعه و المولویه "در واقع قاعده و اصل جدیدی را مطرح می‌سازند که ثمرات و آثاری کاربردی بر آن مترتب می‌باشد .شهید صدر (ره) بر خلاف مشهور اصولیان،معتقد است در مواردی که احتمال تکلیف وجود داشته باشد و تکلیف مشکوک باشد،عقل حکم می‌کند که از مسلک حق الطاعه پیروی گردد.لذا با توجه به اثر پذیری از مباحث اصولی ایشان این پایان نامه شامل مباحث ذیل می‌باشد :در فصل اول این تحقیق به مفاهیم و کلیات؛شامل تعریف مفاهیم و واژگان کلیدی ، پیشینه وتاریخچه حق الطاعه ، مبانی و اهداف و روش تحقیق و ثمرات فقهی و حقوقی نظریه حق الطاعه می‌پردازیم. فصل دوم اختصاص به اثبات نظریه حق الطاعه به وسیله‌ی اصل احتیاط دارد.فصل سوم دیدگاه‌ها در خصوص نظریه حق الطاعه و مبانی آن به خصوص دیدگاه آیت الله سید محمد محقق داماد(ره)و شهید آیت الله سید محمد باقر صدر (ره) بیان کننده و نوآور نظریه حق الطاعه را در بر دارد.و سپس در آخر در فصل چهارم به نقد قاعده "قبح عقاب بلا بیان" و برائت عقلی و اثبات نظریه حق الطاعه وادله آنخواهیم پرداخت .

این رساله در پنج فصل تدوین شده است . در فصل اول درباره خداوند و برهانهای اثبات وجود باری و توحید توضیح داده شده است پس صفات ثبوتی خداوند همچون عالم و قادر وحی و صفات سلبی خداوند همچون مکان نداشتن، مرئی نبودن مطرح شده است در فصل دوم حسن و قبح و اینکه انسان غافل افعال خویش است . خداوند ظام نیست و کار قبیح انجام نمی دهد و تکلیف مالایطاق نمی کند، آمده است . در فصل سوم: درباره نبوت، فرق نبی بار رسول، درباره عضمت و دوری پیامبران از عیوب همچنین حضرت محمد (ص) قرآن و دیگر معجزات پیامبر سخن گفته ام. در فصل چهارم امامت تعریف شده است و دلائل امامیه از قبیل قاعده لطف، عصمت و دلایل نقلی همچون آیه عشیره، مباهله، ولایت برای نصب امام از جانب خداوند آورده شده است، همچنین مناقب اهل بیت، تعداد ائمه، حضرت مهدی (عج) مطرح شده است . در فصل پنجم: ایمان، ایمان و اختیار، زیادت و نقصان ایمان، گناهان صغیره و کبیره و عدو وعید، احباط و تکفیر، توبه، شفاعت، امر به معروف و نهی از منکر بحث شده است ./

فصل اول:کلیات و مفاهیم. در این فصل به تعریف‌های لغوی و اصطلاحی بعثت، وحی، نبوت و رسول پرداخته‌ایم.فصل دوم:بعثت، شکوفایی عقل و عرضه الگو. در این فصل به رابطه عقل و بعثت و هماهنگی میان عقل، وحی و دین پرداخته شده و اینکه بعثت چه نقشی را در پرورش عقول دارد و نیز موضوع نارسایی عقل و تجربه در کمال معنوی انسان و ... فصل سوم: بعثت و بیان آیات در نهج‌البلاغه: تلاوت آیات و بیان نشانه‌های حق یکی از مراحل مبارزه پیامبران الهی برای هدایت مردم و سوق دادن آنان به سوی شناخت خداوند است. فصل چهارم: تزکیه راهی به سوی کمال: در این فصل به بحث از مرحله دیگر مبارزات پیامبران که عبارت از تزکیه است پرداخته شده، نخست مفهوم و ابعاد آن در بعد فردی و اجتماعی. و سپس اینکه چه نقشی در کمال و سعادتمندی بشر دارد. فصل پنجم: بعثت و علم: یکی از اهداف بعثت تعلیم و تربیت است روی نقشی که علم در سعادتمندی بشر دارد بحث گردیده و گفته شده که منظور از علمی که سعادت بشر را تأمین می‌کند چه علمی است. در فصل ششم: بعثت از دیدگاه علما و دانشمندان: از جمله دیدگاه این‌سینا، خواجه طوسی، علامه طباطبائی و محمدرضا مظفر و ... فصل هفتم: چند شبهه پیرامون بعثت: به مهمترین شبهاتی که ممکن است منکرین بعثت وارد نمایند پاسخ داده شده است.

آیه شریفه 148 سوره مبارکه نساء از آن دسته آیاتی است که در آن اشاره به برخی از دستورات اخلاقی دین اسلام شده و همچنین برای استنباط حکم فقهی غیبت به آن استناد نموده‌اند. در این آیه خداوند جهر بالسوء (آشکار کردن بدی‌ها و عیوب دیگران) که غیبت نیز یکی از مصادیق آن است را مذموم شمرده است؛ اما برای جلوگیری از سوء استفاده ظالمان و ستمگران آشکار ساختن بدون جهت عیوب مردم و همچنین دفع عسر و حرج و رعایت مصالح انسانی، شخص مظلوم مجاز به اظهار است. همچنان که فقیهانامامیهچونشهید ثانیو صاحبجواهر و شیخ انصاریدر ذیل مکاسب محرمه موردبررسی قرارگرفته است و با استدلال به آیات و روایات بر این قول‌اند. محل اختلاف فقیهان در محدوده مکانی ارتکاب جهر بالسوء است که مشهور متفق بر ارتکاب آن در محضر شخصی هستند که امید یاری و دفع ظلم از وی می‌رود.سوء به معنای هر سخنی است که درباره‌ی هرکسی که گفته شود ناراحت می‌گردد، خواه به‌صورت شکایت باشد یا مذمت و یا غیبت و ناسزا که خدای تعالی جهر به آن‌ها و یا به‌عبارت‌دیگر اظهار آن‌ها را در شریعتی که تشریع فرموده نکوهیده شمرده است، لکن کسی که مظلوم واقع‌شده است برای دفاع از خویشتن در برابر ظلم ظالم حق دارد اقدام به شکایت نماید و از مظالم و ستمگری‌ها آشکارا مذمت و انتقاد نماید و در خصوص ظلمی که به وی رفته سخن ناپسند با صدای بلند بگوید و تنها می‌تواند با صدای بلند ظلم کردنش را بگوید و صفات بدی از او را به زبان آورد که ارتباط با ظلم وی دارد. ذکر این استثناء به خاطر آن است که حکم اخلاقی فوق مورد سوءاستفاده ظالمان و ستمگران واقع نشود و یا بهانه‌ای برای تن دردادن به ستم نگردد.موضوع این پژوهش با توجه به مسئله فوق و محوریت قرآن کریم، بررسی فقهی آیه 148 سوره مبارکه نساء است که در آن از سه وجه تفسیری، فقه و حقوق به آیه مربوطه پرداخته می‌شود

رساله ای که در پیش دارید به یکی از عمیق ترین مباحث در تاریخ فقه شیعه می پردازد .اخباری گری و اصولی گری را می توان یکی از مهمترین اختلاف فکری میان تمام مذاهب اسلامی دانست و از همان اغاز فقه اسلامی نسبت به استنباط احکام دو گونه دیدگاه اجتهادی و اهل حدیث به وجود امد ولی با وجود این همه اهمیتی که در خود دارد تحقیق کمی در مورد ان شده به همین منظور محقق در این رساله موضوع در دو فصل بحث می کند :فصل اول :در این فصل سعی شده یک دیدگاه کلی نسبت به تاریخچه اخباریان واصولیان ومهمترین شخصیت های انها داده شود ودر فصل دوم که مهمترین فصل پایان نامه است دو عمده وجوه افتراق انها توجه شده این تفاوت دیدگاه ها عمدتا پنج مورد می باشد 1-ظواهر قران که اخباریان در این زمینه بر این باورند که فهم ظواهر مخصوص معصوم است بر خلاف اصولیان که با دلایلی ازبنای عقلا بر اخذ به ظاهر و دلایل عقلی تمسک به ظاهر قران را برای غیر معصوم جایز می دانند 2-سنت :عمده اختلاف میان دو فرقه در زمینه سنت در شیوه اخذ سنت از اخبار است که اخباریان با کمترین توجهی به سند اخذ به سنت می کردند اما اصولیان حدیث فاقد سند موثق را فاقد حجیت می دانند 3-اجماع:اخباریان اجمهع را به کلی به عنوان منبع استنباط احکام قبول ندارند وان را ساخته اهل سنت می دانستند ولی اصولیان با شرایطی اجماع را مثبت سنت وهمسنگ خبر موثق می دانند4-اخباریان عقل و دلیل عقلی را جز منابع فقهی نمی دانند ومعتقدند هر چیزی که با عقل ثابت شود حجیتی مثل نصوص قران و سنت ندارد.اما اصولیان با توجه به حدیث کل ما حکم به العقل حکم به الشرع عقل را چه در مستقلات وچه در غیر مستقلات عقلی حجت می دانند5-علاوه بر اختلاف در منابع استنباط اخباریان در مسئله مهم اصولی دیگری نیز با اصولیان تفاوت دیدگاه داشتند .انها برائت را در شبهه حکمیه تحریمیه قبول نداشتند ودر این زمینه قائل به احتیاط بودند. عمده دلیل انها در این زهینه اخبار و ایات احتیاط است که اصولیان با دلایلی از کتاب و سنت احتیاط را مربوط به شبهه موضوعیه در انجا که احتیاط ممکن است می دانند ودرشبهات حکمیه -چه وجوبیه چه تحریمیه -قائل به برائت هستند.