جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین در زندگی انسان، کارکردهاي گوناگون معرفتی، عملی، معنوي، مادي، اخروي و دنیایی دارد. توجه به این کارکردها در شناخت، تبیین و تبلیغ دین، فوایدي میتواند داشته باشد؛ مانند تسهیل پذیرش دین، بالارفتن کیفیت اعمال، روشنشدن پیوند مسائل دینی با زندگی و بیان عدم تنـافی میان دین و علم. ازسویی، توجه افراطی و خارج از ضابطه به کارکردهـا و اثـرات دیـن، بـهخصـوص کارکردهـاي عملی و دنیایی دین و بهعبارتدیگر، «عملزدگی» در توجه به آثار دین، آفـات جـدي در مسـیر دینداري افراد و تـرویج دیـن مـیتوانـد ایجـاد کنـد؛ آفـاتی همچـون نگـاه ابـزاري بـه دیـن، جایگزینپذیري در تکالیف دینی، تفسیرها و تأویلهـاي ذوقـی و بـدون مـدرك از دسـتورهاي دینی، ایجاد دلزدگـی نسـبت بـه تکـالیف دینـی بـا تـأمیننشـدن انتظـارات مـادي، غفلـت از کارکردهـاي اصـلی دیـن، تضـعیف روحیـه تعبـد در افـراد نسـبت بـه دسـتورها و... . برخـی روشنفکران معاصر مانند دکتر شریعتی و دکتر پاكنژاد بهدلیل توجه افراطی بـه آثـار عملـی و دنیایی دین، در ورطه عملزدگی در تبیین دین افتادهاند.

چکیده:نگاه عمل‌گرایانه و توجه به کارکردهای دین یکی از روشهایی است که در حوز? دین‌پژوهی و عرص? تبلیغ دین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نصوص دینی هم استفاده از این روش قابل مشاهده است. اما در استفاده از این روش سوالاتی قابل طرح است:تا چه اندازه می‌توانیم در مقام شناخت و شناساندن دین به جنب? عملی و کارکردهای آن تکیه کنیم؟ آیا در هم? عرصه‌های دینی این روش به یک‌سان قابل بهره‌گیری است؟ استفاده از این روش با چه ملاک‌ها و معیار‌هایی باید انجام پذیرد؟ و چه مزایا یا آفاتی می‌تواند به دنبال داشته باشد؟در این تحقیق با تأمل در آیات و روایاتی که به بیان کارکردهای آموزه‌های دینی پرداخته‌اند و همچنین تأملات عقلی به این نتیجه می‌رسیم که استفاده از روش عمل‌گرایی و توجه به کارکردها در حوزه‌هایی از مسائل دینی مثل عرص? تبلیغ و ترویج دین می‌تواند مزایایی مثل ایجاد انگیزه و گرایش عمومی به دین، بیان پیوند میان دین و زندگی و رفع توهم تنافی بین دین و علم را به دنبال داشته باشد.اما از طرفی هم استفاد? نادرست از این روش می‌تواند منجر به آفاتی چون ابزاری و دنیایی شدن دین، عدم توجه به حقانیت یا بطلان ذاتی یک دین، گرایش به اندیش? پراگماتیسم و کثرت‌گرایی دینی شود. برای بهره‌مندی صحیح از روش کارکردگرایی و دوری از این آفات، در عین بهره‌مندی از مزایا، لازم است معیار‌ها و ضوابطی را مورد لحاظ قرار دهیم، من جمله: توجه به کارکردهای دنیایی و اخروی، توجه به اصیل بودن کاکردهای اخروی و تبعی بودن کارکردهای دنیایی، عدم از استفاده از روش کارکردگرایی در حوزه‌های کاملاً نظری دین مثل اثبات حقانیت و همچنین توجه به این نکته که در آموزه‌های اعتقادی و آموزه‌های عملیِ تعبدی، تکیه بر کارکردهای دین با محدودیت‌های بیشتری همراه است و امکان بروز آفات در این حوزه از مسائل دینی بیشتر است بر خلاف مسائل عملی توصلی و آموزه‌های اجتماعی که تکیه بر کارکردها در این حوزه با محدودیت کمتری مواجه است. کلید واژه‌ها: دین، عمل‌گرایی، کارکرد، تکالیف عملی و اخلاقی، آموزه‌های اعتقادی و آموزه‌های اجتماعی.