جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی برهه­های زمانی دربردارندۀ تحولاتی اساسی و مهم در عرصۀ اندیشه و عمل هستند؛ به گونه­ای که ساختار جامعه براساس آن تحولات، دچار تحول می­شود. عصر صفویه و سپس عصر انقلاب مشروطه را می­توان به عنوان درخشان­ترین ادوار تاریخ ایران نام برد. عصر صفویه به علت ارتقای شیعه دوازده امامی به دین رسمی و در واقع در آمیختن عملی ایران و تشیع در قالب مذهبی ـ ایرانی یکی از نقاط بارز در تاریخ سیاسی ـ مذهبی ایران است؛ عصری که نهاد دین توانست به منزلۀ یک نهاد مستقل، در کنار نهاد سیاست قرار بگیرد و علمای شیعه توانستند قدرت بلامنازع سلاطین را به چالش بکشند و از حقوق مردم در مقابل تعدّی شاهان دفاع کنند. به عبارتی می­توان گفت از این دوره به بعد علمای دینی و به طور مشخص­تر نهاد دین، آگاهی­بخش جامعه ایرانی در اعمال روزمره، تبادلات و ارتباطات اجتماعی و هم­چنین درباره عملکرد نهاد سیاست بودند.

کشف المحجّه از آثار بسیار مهم سیدبن طاووس است. ایشان در این کتاب فرزند هفت ساله‌اش محمد ودیگر علاقه‌مندان به شنیدن سفارش‌ها، خاطرات، پندها ووصایاى کتاب را مخاطب قرار مى‌دهد. وى با یادآورى این نکته که سلامت خاندان از طعن وپاکیزگى آنان از پستى وناکسى، بزرگ‌ترین نعمت خداوند است وخداوند متعال دستور داده است که از نعمت‌هایى که به او عطا شده سخن بگوید: وامّا بنعمة ربّک فحدّث خود را در آغاز کتاب چنین معرفى مى‌کند : بنده خدا ومملوک او، سید جلیل وپیشواى نبیل، عالم عامل وفقیه کامل، علامه فاضل، زاهد پرهیزگار، بازکوش راه حق، یگانه زمان ویکتاى عصر خویش، رضى الدین، رکن الاسلام والمسلمین، افتخار «آل طه» و«یس»، جمال عارفان، برترین سرور، سیّد شریفان، ابوالقاسم على بن موسى بن جعفر بن محمد بن طاووس علوى فاطمى داوودى سلیمانى. سید بن طاووس ـ آن گونه که در همین کتاب نوشته ـ متولد سال 589 هجرى است ونوشتن کشف المحجه را در 61 سالگى (سال 650 هجرى) آغاز کرده است.

فرهنگ سیاسی شیعه فرهنگی است امامت محور و در نتیجه، مخالف الگوهای فرهنگی استبدادی و استعماری. در فرهنگ سیاسی شیعه، قدرت توسط عوامل و عناصر نظارت درونی و بیرونی کنترل می‏شود. در مقاله حاضر، بر این امر استدلال شده است که حضور فرهنگ سیاسی سلطنتی، که میراث ایران پیش از اسلام است، و نیز ورود فرهنگ اومانیستی غرب به ایران معاصر، که خاصیتی سکولار دارد، از عوامل اساسی چالش با آموزه‏های فرهنگ سیاسی شیعه از جمله قانونمداری و کنترل قدرت در ایران معاصر، بخصوص عصر پهلوی، بوده است. بر این اساس، انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن محصول فرهنگ سیاسی شیعه و سرآغاز عصر نهادینه‏شدن قانون و نظم عادلانه در ایران بود که بر فرهنگ سیاسی استبدادی و استعماری خط بطلان کشید و همچنان در تلاش است تا آموزه‏های سیاسی شیعه تمامیت آن را تحقق بخشد.