جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه علیرغم پیشرفت‌های سریع فناوری، یکی از مشخصه‌های بارز و عینی در رفتار عموم مردم جامعه، مخصوصاً جوانان، ضعف امید و امیدواری نسبت به آینده است. به همین دلیل بهره‌مندی از نگرشی مثبت و امیدوارانه، ضمن ایجاد تلاشی هدف‌مند در انسان، سلامت روان او را نیز تضمین خواهد نمود. در روان‌شناسی مثبت‌نگر، اعتقاد بر آن است که سازه‌هایی همچون امید، می تواند از افراد در برابر رویدادهای استرس‌زای زندگی حمایت کند. به همین دلیل در یکی دو دهه‌ی اخیر، روان‌شناسان بطور جدّی به بررسی نقش امید در درمان انواع بیماری‌ها پرداخته‌اند که حاصل آن نیز، پیدایش نظریه‌ای به نام نظریه‌ی امید بوده است. از سویی دیگر، با توجه به تأثیر جهان‌بینی هر فرد در زدودن انواع بیماری‌ها، نمی توان از نقش دین در پیدایش امید غافل ماند.پژوهش حاضر سعی دارد ضمن بررسی و واکاوی مفهوم امید در حیطه روان‌شناسی و آشنایی با راهکارهای بشری جهت ایجاد و تقویت امید در زندگی انسان، به تحلیل روان‌شناختی آیات قرآن در این رابطه بپردازد. سپس با مقایسه‌ی مفهوم امید در حیطه قرآن (با واژه‌های مربوطه‌اش نظیر رجاء، تمنی، أمل و....) و علم روان‌شناسی، ضمن معرفی نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه، راهکارهای مناسب جهت ایجاد و افزایش امید در افراد بشر را ارائه نماید.از نتایج بارز و شاخص مفهوم امید در قرآن، آن است که جهان‌بینی قرآن، یک جهان‌بینی خدا مرکزی است و هیچ مفهوم عمده‌ای در قرآن، جدای از مفهوم خداوند وجود ندارد، به همین دلیل امید واقعی و حقیقی نیز در ارتباط با الله است که دستاوردهای روان‌شناسی، علیرغم شباهت‌های زیاد با مفاهیم قرآنی موجود در این زمینه، از این نکته غافل مانده‌اند.یافته‌های پژوهش حاضر بیانگر آن است که:•زیر بنای امید در روان‌شناسی، براساس نوع جهان‌بینی فرد(مادی‌گرا یا معناگرا) تعریف می‌گردد اما زیر بنای مفهوم امید در قرآن، در راستای تجلی اسماء الهی است.•نظریه‌ی امید در روان‌شناسی، از نظر ارزش‌گذاری اهداف، یک نظریه‌ی تقریباً خنثی به شمار می‌رود، در حالی‌که قرآن کریم علاوه بر تعیین هدف، به تقسیم و تنویع انواع اهداف دنیوی نیز پرداخته است. •نظریه‌ی امید در روان‌شناسی، فاقد جهت‌گیری ارزشی است اما قرآن کریم برای تبیین و واضح سازی مفهوم امید، به بیان و ترسیم سیمای الگوهای مورد پسند و ناپسند امید پرداخته است.

چکیدهدر طول تاریخ، خانواده همواره رکن اساسی اجتماع بوده است به طوری که بستر مناسبی برای ارضاء بسیاری از نیازهای مادی و معنوی افراد را فراهم کرده و زمینه‌ساز رشد و تکامل اعضای آن می‌باشد. امروزه علیرغم پیشرفت های سریع فناوری، یکی از مشخصه های بارز در رفتار افراد خانواده به ویژه جوانان و نوجوانان، بدبینی و نگرش منفی است. به همین دلیل بهره گیری از نگرش مثبت و خوش بینانه، ضمن ایجاد فضای مثبت میان افراد به خصوص در خانواده، سلامت آن ها را نیز تضمین خواهد نمود.در روانشناسی مثبت نگر، اعتقاد بر آن است که سازه هایی همچون خوش بینی و باور به این عقیده که در آینده پیامدهای مطلوب حاصل خواهد شد، می تواند از افراد در برابر رویدادهای استرس زای زندگی حمایت کند. به همین دلیل در یکی دو دهه اخیر، به طور جدّی به بررسی نقش خوش بینی در درمان انواع بیماری‌ از جمله افسردگی پرداخته اند که حاصل آن پیدایش نظریه ای به نام خوش بینی بوده است. از طرفی، قرآن کریم با ارائه جهان‌بینی خاص خود و با تکیه بر محور توحید، همواره بر خوش‌بینی تأکید دارد و آن را در رشد و تعالی افراد دخیل و مهم می‌داند.پژوهش حاضر سعی دارد ضمن بررسی مفهوم خوش بینی در روانشناسی و آشنایی با راهکارهای بشری جهت ایجاد و تقویت خوش بینی در خانواده، به تحلیل روانشناختی آیات قرآن در این باره بپردازد. سپس با مقایسه مفهوم خوش بینی در قرآن و علم روانشناسی ضمن معرفی نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه، راهکارهایی مناسب جهت ایجاد و تقویت خوش بینی در حیطه خانواده ارائه نماید. از آنجا که برای روشن شدن حوزه خوش بینی، بررسی بعد مقابل آن، یعنی بدبینی نیز ضرورت دارد، بدبینی و گرایش به تفکر منفی نیز مورد تحلیل قرار گرفته و راهکارهای تضعیف آن ارائه گردیده است.از نتایج بارز و شاخص مفهوم خوش بینی در قرآن آن است که جهان بینی قرآن یک جهان بینی خدا محوری است و هیچ مفهوم عمده ای در قرآن، جدای از مفهوم خداوند وجود ندارد. به همین دلیل خوش بینی حقیقی در خانواده در ارتباط با الله است که دستاوردهای روانشناسی علیرغم شباهت های زیاد با مفاهیم قرآنی موجود در این زمینه از این نکته غافل مانده اند. یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن است که: •خوش بینی در روانشناسی به منظور جلوگیری و نیز درمان افسردگی مطرح می شود اما در قرآن پیوسته مورد تأکید قرار گرفته است زیرا مبنای خوش بینی در قرآن، توحید بوده و اساس آن را ایمان افراد تشکیل می دهد.•خانواده یکی از مهم ترین کانون های مورد توجه اسلام و به طور خاص، قرآن است. از این رو خوش بینی توحید محور را در برقراری روابط خانوادگی و تربیت فرزندان یک اصل مهم می داند.•ایجاد خوش بینی فعال در خانواده در روانشناسی و قرآن مطرح شده است و یافته های روانشناسی در این زمینه، با آموزه های قرآنی همسو است. کلید واژگان: قرآن، روانشناسی، خوش بینی، بدبینی، خانواده

هدف این مقاله مقایسه سبکهای فرزند پروری در نظریه روانشناسی بامریند و سبک فرزند پروری مسوولانه در اسلام (قرآن و احادیث) است. برای مقایسه ابتدا سبکهای فرزند پروری طبق نظریه بامریند در روانشناسی مورد بررسی قرار گرفت و سپس با توجه به سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) روش تربیت فرزند از دیدگاه اسلام بیان شده است.نتیجه مقایسه نشان می دهد که از میان روشهای تربیتی نظریه بامریند، سبک فرزند پروری مقتدرانه نزدیکترین روش به روش تربیتی مسوولانه در اسلام، و سبکهای فرزند پروری آسان گیرانه و غفلت از کودک به عنوان سبکهای ناسالم از نظر اسلام مطرح شده است و سبک فرزند پروری مسوولانه مبتنی بر آیات و روایات بهترین روش فرزند پروری است.

با توجه به سبک زندگی امروزه و شیوع معضلات جدید در حوزه‌ی اخلاق جنسی بررسی درباره‌ی اخلاق جنسی در نهاد خانواده براساس آموزه‌های اسلامی لازم دانسته شد. هدف از این پژوهش یافتن و درک سبک مناسب زندگی است که با به‌کارگیری آن بتوان شیوه‌های تربیت صحیح جنسی را به کار بست، از آسیب‌های تهدید کننده کودک، نوجوان و جوانان در این حوزه و تزلزل و فروپاشی خانواده‌ها به دلیل عدم تربیت صحیح جنسی و ناآگاهی در رابطه با مسائل جنسی، براساس آموزه‌های اسلامی جلوگیری نمود. براین اساس مطالب مربوطه که در این راستا موثر و مفید دانسته شده در پنج فصل کلیات، غریزه و اخلاق جنسی،تربیت جنسی فرزند در دوره‌های مختلف رشد از دیدگاه اسلام، رضایتمندی جنسی و تأثیر آن در استحکام خانواده و انحرافات جنسی گردآوری گردیده و در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد. این پژوهش به صورت اسنادی- توصیفی- تحلیلی بوده و بیش‌ترین تلاش خود را بر جمع‌آوری دیدگاه‌های اسلامی در زمینه‌ی موضوعات فوق نموده است. براساس مطالعات انجام شده این نتیجه حاصل گشت که اسلام سبک زندگی مناسبی را در اختیار بشر گذاشته است و با رهنمودهای خود او را به طریق درست هدایت می‌کند و شیوه ی صحیح تربیت جنسی و چگونگی جلوگیری از آسیب های فردی و خانوادگی و فروپاشی آن‌ها را به انسان می‌آموزد، منتها غافل شدن از آموزه‌های اسلامی انسان را در این مسیر دچار سرگردانی و تحیر نموده است.

رفتار مسئولانه از شاخص‏های انسان سالم است که تقویت و رشد آن جز با شناسایی عوامل مؤثر بر رفتار مسئولانه امکان‏پذیر نخواهد بود. به همین منظور، پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا شیوه‏های فرزندپروری (سبک‏های والدینی) تأثیری بر میزان مسئولیت‏پذیری نوجوانان دارد یا خیر؟ روش تحقیق، توصیفی و جامعه آماری آن دانش‏آموزان دختر و پسر مقطع دبیرستان شهر فریدونکنار بوده است. با استفاده از روش نمونه‏گیری خوشه‏ای 100 نفر (50 دختر و 50 پسر) از جامعه تحقیق انتخاب شده‏اند. برای جمع‏آوری داده‏ها از پرسش‏نامه استفاده شده است. داده‏ها با نرم‏افزار spssدر دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‏اند. یافته‏های حاصل از پژوهش نشان می‏دهد که شیوه‏های فرزندپروری بر میزان مسئولیت‏پذیری نوجوان مؤثر است.

این پژوهش با هدف شناسایی تأثیر زوج درمانی اسلامی بر صمیمیت زناشویی انجام شده است. روش این پژوهش، نیمه تجربی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بوده است. نمونه این پ ژوهش، 20 زوج مراجعه کننده به مراکز مشاوره اصفهان در سال 1388 بوده که به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (10 زوج) و کنترل (10 زوج) جایگزین شدند. نتایج نشان داد که زوج درمانی اسلامی، صمیمیت و ابعاد صمیمیت زناشویی (صمیمیت عاطفی، ارتباطی، فیزیکی، اجتماعی- تفریحی، مذهبی و روان شناختی) را افزایش داده است (01/ 0>p). تأثیر زوج درمانی اسلامی بر صمیمیت زنان و مردان یکسان بوده است. با توجه به اهمیت روابط صمیمانه در احساس رضایت مندی زناشویی از یک سو، و فرهنگ اسلامی کشور از سوی دیگر، آموزش آموزه های جامع، اصیل و مطمئن دین اسلام به همسران می تواند بسیار مفید واقع شود.

این پژوهش با هدف بررسی رابطة مقابله مذهبی با آثار مثبت و منفی سوگ در دانشجویان داغدیده انجام شده است. نود دانشجوی داغدیده در شهر اصفهان به شیوة نمونه گیری در دسترس انتخاب شد، سیاهه آثار سوگ هوگان (HGRC) و مقیاس مقابله مذهبی ایرانی را تکمیل کردند. داده ها به وسیله تحلیل همبستگی، رگرسیون گام به گام و آزمون t گروه های مستقل تحلیل شد. نتایج نشان می دهد که رابطه های معناداری بین آثار مثبت و منفی سوگ با ابعاد مختلف مقابله مذهبی وجود دارد و مؤلفه اعمال مذهبی می تواند 2/18درصد از واریانس آثار منفی، و 63 درصد از واریانس آثار مثبت سوگ را تبیین کند. همچنین دانشجویان با سوگ بهنجار در مقایسه با دانشجویان با سوگ نابهنجار، میانگین نمره های بالاتری در اعمال مذهبی، ارزیابی خیرخواهانه مذهبی، راهبردهای مقابله مذهبی فعال و مقابله مذهبی منفعل داشته و همچنین میانگین نمره های کمتری در بُعد احساس منفی درباره خداوند داشتند. این نتایج می تواند در تعیین راهبردهای تلفیقی مذهبی ـ روان شناختی در مشاوره و درمان سوگ، تلویحات مناسبی داشته باشد.

هدف پژوهش، بررسی میزان تاثیر «سوگ درمانی شناختی - رفتاری با رویکرد اسلامی» بر «شاخص های سلامت عمومی در خانواده های داغدیده» بود. این پژوهش، نیمه تجربی با استفاده از گروه کنترل و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پی گیری بود. نمونه تحقیق 16 خانواده داغدیده بودند که به شیوه نمونه گیری هدفمند، از بین خانواده های مراجعه کننده به مراکز درمانی و مشاوره شهرستان فلاورجان در سال 1390، انتخاب وبه طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 8 خانواده) جایگزین شدند. گروه آزمایش در جلسه سوگ درمانی شناختی - رفتاری با رویکرد اسلامی شرکت نمودند. هر دو گروه، پرسشنامه سلامت عمومی (گلدبرگ، 1972) را در پیش آزمون، پس آزمون و پی گیری تکمیل نمودند. داده های پژوهش با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در پس آزمون و پی گیری، بین میانگین نمرات مولفه های سلامت عمومی در دو گروه آزمایش و کنترل، تفاوت معنی داری وجوددارد (0.0005). یافته های این پژوهش، اثربخشی سوگ درمانی شناختی - رفتاری با رویکرد اسلامی، بر سلامت عمومی داغدیدگان را تایید نموده و می تواند به عنوان برنامه درمانی برای خانواده های داغدیده مورد استفاده قرار گیرد.

از دیدگاه قرآن هدف از خلقت انسان کمال است که در گرو کسب کرامت است. کرامت در قرآن از کریم بودن خداوند آغاز می شود که یکی از صفات جمالیه پرورگار و دارای مصادیق مختلفی در هستی است نظیر: کرامت قرآن،فرشتگان، انبیاء و سایر انسان ها.از مبحث کرامت در روان شناسی با عنوان عزت نفس یاد گردیده که به معنای احساس ارزشمندی و سودمندی انسان نسبت به خود، که همراه ارزشیابی و ارزیابی است.روان شناسان در تبیین مفهوم عزت نفس، با قائل شدن به ارزشمندی وجودی انسان، هر آن چه را که موجب ارزش و پیشرفت و موفقیت شخص باشد، به عنوان ابزار و عامل ارتقاء عزت نفس بیان کرده، و در این راستا بیشتر به نقش عوامل محیطی و مادی در افزایش یا کاهش عزت نفس توجه نموده اند. این نگرش ایشان موجب برداشت و تلقّی خاصی از این مقوله گردیده که در پاره ای موارد با اهداف اخلاقی و کمال انسان سازگار نیست.قرآن با نگرشی خدا محور، تأیید الهی را میزان کرامت و عزت نفس انسان معرفی کرده و عامل اصلی در این راه را تقوا دانسته و نهایتا امور محیطی و مادی را تنها ابزار و وسایل کمک دهنده برای نیل به اوصاف بر می شمارد، بر این اساس نارسایی نظر روان شناسان برای نیل به کرامت و عزت نفس انسان روشن می شود.پژوهش حاضر سعی دارد، ضمن واکاوی و تبیین مفاهیم کرامت، عزت، فضل، و تقوا و بیان مصادیق واقعی آن ها از نظر قرآن، و همچنین تبیین مفهوم «عزت نفس» در حوزه روان شناسی، برای آشنایی و ایجاد راهکار های مناسب در خصوص کرامت و عزت نفس انسان؛با روش توصیفی تحلیلی، بررسی بین دو حوزه قران و روان شناسی در این خصوص انجام دهد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق بین این دو دیدگاه به دست آید، و راهکار های مناسب و صحیح جهت ایجاد کرامت و عزت واقعی افراد بشر ارائه گردد.برخی از یافته های پژوهش حاضر عبارت است از اینکه:جهان بینی قرآن،از نوع خدا محوری است و لذا مفهوم کرامت و عزت واقعی در ارتباط با خداوند معنادار می گردد.در این جهان بینی انسان با ایمان و عمل صالح، به این مهم دست می یابد در حالی که در روان شناسی وجود انسان صرف نظر از رفتارش ارزشمند است و انسان محوری، اساس عزت نفس انسان را تشکیل می دهد.1-

انسان موجودی کمال‌طلب است و استعداد رسیدن به کمالات الهی و مقام خلیفه الهی را دارد و این امر با تجلی و ظهور اسماء و صفات خداوندی امکان پذیر است؛ بخشودگی و عفو به عنوان صفات جمالیه خداوند، دارای جایگاه ویژه‌ای است. خداوند نیز، در آیات بسیاری بر ارزش‌مندی عفو و بخشش تأکید کرده و از صاحبان حق خواسته بر‌خلاف حق و حقوق خویش، از باب انسانیت از خطا و اشتباه دیگری درگذرند.در روان‌شناسی، بخشودگی به عنوان یک حالت هیجانی درونی که در رفتار نمایان است، در نظر گرفته می‌شود که نقشی با ارزش در ایجاد صلح و آشتی و بازگشت آرامش به زندگی دارد. و به بهره‌گیری از آن، برای حل مسائل، مشکلات و نابسامانی‌های درونی، بویژه رنجش از دیگران تأکید فراوان شده است. پژوهش حاضر سعی دارد ضمن واکاوی مفهوم بخشودگی در روان‌شناسی و عفو در اسلام و بیان آثار و فواید آن به مقایسه‌ی تطبیقی بخشودگی و عفو با روش توصیفی- تحلیلی، بپردازد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه به دست آید. برخی از یافته‌های این پژوهش عبارتند از: مفهوم بخشودگی، در روان‌شناسی بر اساس انسان محوری است. و اسلام با توجه به جهان‌بینی خدا محوری، عفو، را در راستای تجلی اسماء الهی بیان کرده است. بنابراین، دستاوردهای روان‌شناسی در این زمینه، علی‌رغم شباهت‌های زیادی که با مفهوم عفو دارد از این نکته غافل مانده است.مهم‌ترین عامل زمینه‌ساز روحیه بخشودگی در روان‌شناسی عبارتست از حفظ سلامت روان و استحکام زندگی اجتماعی و کانون خانواده. و در رویکرد قرآن، با توجه به دیدگاه خدامحوری، مهمترین عامل زمینه‌ساز عفو و بخشش، توجه به قدرت خداوند، حتمی بودن بازخواست و محاسبه و هدفمند بودن خلقت می‌باشد.آثار و فواید بخشودگی در یافته‌های روان‌شناسان و قرآن‌پژوهان عبارتند از کاهش اضطراب، اختلالات رفتاری- عاطفی، کاستن رفتارهای ضد اجتماعی همچون کم‌رویی و لجبازی، همچنین تهذیب نفس، جلوگیری از تسلسل ناهنجاری‌ها و کینه‌ها، افزایش عزت نفس، سلامت و آسایش جسم و روان و در نتیجه کم شدن ناهنجاری‌های اجتماعی – عاطفی از جملهپرخاشگری، بدبینیو در نهایت، اصلاح فرد و جامعه.متغیرهایی همچون همدلی و توافق‌پذیری، افزایش دهنده‌ی بخشش هستند. از سوی دیگر متغیرهایی مانند: عصبیت، خشم، اضطراب، افسردگی و ناامیدی متغیرهای بازدارنده‌ی بخشش قلمداد می‌شوند.