جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گسترش فتوحات مسلمانان در سرزمین های خارج از عربستان پس از رحلت پیامبر(ص) مسئله جدیدی به نام نومسلمانان غیرعرب در جامعه اسلامی پدید آورد.عصبیت خونی و قبیله ای که برآمده از بن مایه های جامعه عربی بود، با آموزه های پیامبر(ص) تضعیف شد؛ اما پس از رحلت ایشان، با برپایی خلافت قبیله ای برمبنای «الائمه من قریش» و تقسیم بیت المال بر اساس نسب و قبیله، دوباره احیا شد و با حمایت اولیای امور و تمایل اعراب و ظهور اشرافیت جدید تشدید شد.این عصبیت باعث بروز تفاخرات قومی در جامعه با تکیه بر عربیت و تحقیر ملل مفتوحه با عنوان عجم و موالی و عبید شد و به اهمال در رعایت حقوق انسانی- اسلامی انجامید.با خلافت علی ابن طالب و اتخاذ رفتارهای اجتماعی- سیاسی برمبنای سنت های نبوی و در رأس آن اهتمام در جهت عدالت اجتماعی و تحقق حقوق انسانی و اسلامی و تکیه بر توازن و اهتمام به رفع مظالم، گفتمان دیگری در عرصه رفتار اجتماعی – سیاسی حکومت اسلامی نسبت به موالی گشوده شد.این پژوهش با اتخاذ رویکرد تحلیلی- تاریخی بر مبنای شناخت علل و عوامل و مبانی در پیش گرفتن چنین رفتاری از سوی علی (ع)، درصدد است به تغییر وضعیت موالی در مقایسه با عصر خلفای پیشین بپردازد و نشان دهد که علی(ع) در دوره کوتاه خلافتش برای دگرگونی سنت های ناصواب درباره غیرعرب و موالی چه اقداماتی انجام داد.این پژوهش علاوه بر آگاهی بخشی تاریخی در تبیین رفتار اجتماعی و سیاسی امام با غیرعرب و موالی، در تغییر نگرش ما نسبت به رعایت حقوق انسانی و اجتماعی انسان ها و اقلیت ها نیز مؤثر است.

عراق در عصر امویان محل ظهور و بروز اندیشه ها و آراء مختلف سیاسی و فکری متنوعی بود. پیشینه تاریخی، ترکیب اجتماعی، مرکزیت سیاسی و اقتصادی، آن را به عنوان کانون مهم بروز این گونه افکار و اندیشه ها درآورده بود. یکی از مهم ترین این آراء و اندیشه ها، غلو و حروفیگری بود. این نوشتار، چگونگی ظهور آراء و نمادهای رمزی و حروفی و سرچشمه ی حلول این افکار را در اندیشه ی مغیره بن سعید و نیز شکل گیری جریان مغیریه را بررسی نموده، با بهره گیری از روش های تحلیل تاریخی و فرقه شناسی به تبار شناسی اندیشه ها و واکاوی آراء این جریان سیاسی- مذهبی پرداخته است و پیوند میان این گونه اندیشه ها را با آراءگِنوسی ایرانیان و تمدن های بین النهرین و نظریات رمزی، حروفی و عددی نو افلاطونیان و فیثاغورثیان آشکار ساخته و نشان داده که مغیره بن سعید نخستین کسی است که افکار رازورانه و باطنی متأثر از افکار گنوسی بین النهرین را با آراء، اندیشه ها و برداشت های عددی، حروفی و رمزی پیوند داده، با این اقدام اولین جریان و مکتب حروفی را در عهد امویان به وجود آورده است.

هند، یکی از کانون­های درخشان علم و تمدن و طب هندی یکی از شاخه­های علمی ریشه­دار جهان باستان بوده است. این دانش، با آموزه­های دینی هندیان باستان و در ابتدایی­ترین صورت خود با جادوگری و خرافات، در پیوند بوده است. طبیعت، پوشش گیاهی متنوع و بهره­مندی از آن برای درمان طبیعی و گیاهی دردها و نیز آمیختگی گونه­های ابتدایی طبابت با مسائل روحی و دینی باعث شد که طب هندی در شکل­های مختلفی از جادوگری، روح درمانی، طب سوزنی و طب گیاهی بروز کند. این گونه­های متعدد از طبابت در آن دوره تأثیر بسیاری بر جای گذاشت؛ روش­های طبی هندیان مورد توجه مراکز علمی کهن، از جمله ایران باستان قرار گرفت؛ میراث طبی هندیان، مخصوصاً از عصر خسرو انوشیروان، در کانون­های علمی نظیر جندی شاپور رواج یافت و با سایر مکتب­های طبی ایرانی، یونانی و بابلی ترکیب شد و پس از ظهور اسلام و فتح سرزمین­ها و مراکز علمی به دست مسلمانان، این میراث علمی به جهان اسلام انتقال یافت. نویسنده در این مقاله تلاش کرده است تا جایگاه دانش طبی هندیان و نقش اطبای آن دیار را در توسعة نفوذ دانش پزشکی هندی در جهان اسلام، بویژه در دربار خلافت عباسی، نشان دهد.

چکیدهآشفتگی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام در کنار هجوم همه‌جانبه غرب باعث ایجاد واکنش‌های متعددی در جهان اسلام شد. یکی از این واکنش‌ها رشد و گسترش اندیشه سلفی‌گری است. این اندیشه که ریشه در آراء و اندیشه‌های خوارج، حنابله و وهابیت دارد به جریان خردگریز در میان مسلمانان معروف است. چرا که با تکیه بر ظواهر کتاب و سنت هرگونه گرایش‌های عقلی، فلسفی و کلامی را برنمی‌تابد. در اندیشه سیاسی سلف‌گرا حکومت مطلوب همان شیوه خلافت صدر اسلام و خلافت‌های اموی و عباسی است در این اندیشه دموکراسی، انتخابات و مفاهیم این چنینی کاملا نامأنوس و ضداسلام تلقی می‌شوند. از مهمترین جریانات سلف‌گرا در اسلام معاصر سازمان القاعده است که به منظور دفاع از افغانستان در مقابله با روسیه و با کمکهای همه‌جانبه آمریکا، عربستان و پاکستان به وجود آمد. اندیشه این سازمان که توسط بن لادن رهبری می‌شد متشکل از عدم توجه به عقل در فهم متون دینی و تأکید بر ظواهر شریعت است. این اندیشه که ملهم از اندیشه‌های سیدقطب و وهابیت است تأکید فراوان بر آیات جهادی دارد که مهمترین مصداق جهاد را ارهاب یا همان ترور می‌داند. اعضاء القاعده تنها روش رسیدن به اهداف خویش را مبارزه مسلحانه می‌داند که در این راه عملیاتهای انتحاری مختلفی برای ضربه زدن به دشمنان و رسیدن به اهداف خود انجام داده‌اند. اعضاء این سازمان همگی سنی مذهب و از ملیت‌های مختلف هستند.القاعده که مخالفان عقیده خود را کافر می‌خواندبعد از حوادث ‎11‎ سپتامبر، توسط آمریکا از هم فروپاشیدند و اعضاء اینسازمان در کشورهای مختلف پراکنده شده و مترصد فرصتی هستند تا دوباره خود را احیاء کنند.اگرچه رابطه ی این سازمان پس از جنگ با شوروی در ظاهر با حامیان گذشته ی خود به سردی گراییده و این سه دولت به ویژه آمریکا دست از حمایت القاعده برداشته، اما واقعیت خلاف این امر را ثابت می‌کند بلکه نشان دهنده ی این امر است که القاعده به نوعی استراتژی جدید استعمارگران در منطقه ی خاورمیانه و ایجاد اختلاف در بین جوامع اسلامی برای تضعیف وتحت سلطه درآوردن بلاد اسلامی و به وجود آوردن گروههای انحرافی و ایجاد انحراف در مسیر اصیل دین اسلام و از بین بردن تیز انقلابی شیعیان در مقابل استعمارگران می باشد.