جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

طریقت مرشدیه بعد از تأسیس به همت شیخ ابواسحاق کازرونی در نیمهٔ دوم قرن چهارم هجری، با ایجاد شبکهٔ خانقاهی گسترده، به شیوه‌ای منسجم از مقر اصلی خود در کازرون هدایت می‌شد. مقاله حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر منابع اصلی، در صدد پاسخ به این پرسش است که: بسترهای جغرافیایی‌فرهنگی چه نقشی در شکل‌گیری و گسترش خانقاه‌های مرشدیه داشتند؟ با مطالعه بر روی جغرافیای طبیعی و فرهنگی کوره شاپور، این نتیجه به دست می‌آید که حضور صوفیان بزرگی چون ابوعبدالله ‌محمد بن‌ خفیف در شیراز و همچنین عبور مسیر تجاری شیراز به دریا از منطقه کازرون، زمینهٔ تبادلات فرهنگی‌مذهبی بین شیراز و کازرون را فراهم می‌کرد. آن هنگام کازرون از کوره شاپور و نواحی پیرامونش، یکی از مراکز مهم زردتشتی‌نشین به شمار می‌آمد. این مسئله موجب شد شیخ ابواسحاق با استقرار در آنجا و شکل‌گیری خانقاهای خود در کوره شاپور برای گسترش اسلام اقدام کند. جاذبهٔ خانقاه مرشدیه که زمینهٔ گسترش آن را در کوره شاپور فراهم آورد، معلول عوامل متعددی بود. علاوه بر کرامات معنوی ابواسحاق کازرونی، عرضهٔ خدمات اجتماعی به نیازمندان و مسافران و حمایت تجار و بازرگانان از خانقاه‌های مرشدیه از جمله این عوامل به شمار می‌آید.

طریقت مرشدیّه که بنیان آن در نیمه دوّم سده چهارم هجری از سوی شیخ ابواسحاق کازرونی (د. 426ق) در شهر کازرون گذاشته شد، به عنوان یکی از معروف‌ترین طریقت‌های صوفیانه، نقش مذهبی، اجتماعی و اقتصادی مهمی در پهنه بزرگی از جهان اسلام ایفا نموده است. این طریقت توانست با هدف ترویج دین اسلام و از طریق ایجاد یک شبکه خانقاهی گسترده با مرکزیت کازرون در قرن هشتم هجری تا هند و چین گسترش یابد. این مقاله با روش وصفی تحلیلی می‌کوشد به پاسخ این پرسش دست یابد که گستردگی جغرافیایی خانقاه‌های مرشدیّه در هند و چین چگونه بر ترویج اسلام در این مناطق تأثیر داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عواملی مانند راه‌ًهای تجاری، کرامات معنوی شیخ ابواسحاق کازرونی، تقدّس جایگاه وی، ارائه خدمات اجتماعی به نیازمندان و مسافران و حمایت تاجران و سلاطین از خانقاه‌ها که همگی در پیوند با گسترش خانقاه‌ها هستند، در ترویج اسلام نقش داشته است.

پایان نامه حاضر بر آن است تا با تأملی دقیق در اوضاع مذهبی دوران حکومت خوارزمشاهیان در گام نخست این اوضاع را به طور کامل از ابتدای شکل گیری دولت مذکور تا زمان سرنگونی آن مورد بحث و مداقه قرار دهد. در دومین گام نیز تأثیر و تأثرات این اوضاع را بر رویکرد سیاسی خوارزمشاهیان و روابط آنان با دولت های همجوارشان و به ویژه خلافت عباسی مورد تحلیل و تبیین قرار دهد. نگارنده، در فصل اول (کلیات) پس از بیان کلیات پژوهش، یعنی مواردی همچون طرح مسأله، فرضیه و اهمیت و هدف تحقیق، شرحی کامل در باب منابع تحقیق آورده است. در فصل دوم از جغرافیای تاریخی منطقه خوارزم سخن به میان آورده و مخاطب را با حدود و ثغور این سرزمین، وضعیت آب و هوا و ناهمواریهای آن و دولت هایی که طی تاریخ در این منطقه حاکمیت داشته‌اند آشنا می سازد.فصل سوم از چگونگی شکل گیری دولت خوارزمشاهیان سخن به میان آورده و حوادث مهم سیاسی دوران حاکمیت آنان را بیان می دارد. در فصل چهارم از اوضاع مذهبی سرزمین خوارزم قبل از روی کار آمدن دولت خوارزمشاهیان انوشتگینی در اواخر قرن پنجم ه.ق سخن به میان آمده و در فصل پنجم، این روند در دوران حاکمیت خوارزمشاهیان انوشتگینی به طور دقیق مورد بررسی قرار گرفته است. طی این فصل مشخص می گردد که سلاطین خوارزمشاهی اولاً جهت ایجاد یک دولت مستقل و قدرتمند و ثانیاً جهت مقابله با توطئه های روزافزون خلفای عباسی، بر آن شدند تا با حمایت از فرق مذهبی مورد تأیید خود یعنی معتزله و تشیع؛ و استقبال از بزرگان و دانشمندان این فرق مذهبی در دربار خویش، به یک دگرگونی چشمگیر مذهبی در قلمروشان اقدام کنند. از همین رو این سلسله، با توجه به سیاست حمایت از معتزله و شیعه فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال و علویان در خوارزم، خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و مناصب اداری و تشکیلات دیوانی فراهم کرد. اما خلیفه عباسی نیز همین حربه را علیه دولت خوارزمشاهیان بکار گرفت و از فرق شیعه حمایت نمود. در ادامه همین فصل، پیامدهای کشاکش های مذهبی نیز به طور مفصل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

این رساله، تحقیقی پیرامون سیر تحولات اصلاح طلبانه ی دینی در اروپا با تکیه بر نهضت پروتستان و نقش آن در ایجاد دولت های ملی و قدرتمند می باشد. هدف این رساله نیز بررسی میزان تأثیرپذیری رویدادها و دگرگونی های سیاسی واجتماعی از گرایش های مذهبی است. نهضت اصلاح دینی در اروپا که قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم را در برمی گیرد. در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بر جامعه و دولت در غرب تأثیرات پایداری نهاد از هم پاشیدن اتحاد مذهبی و پیدایش گرایش های متعدد در مسیحیت و جدایی از کلیسای کاتولیک رم، به ایجاد دولت های ملی و قدرتمند با استقلال عمل در همه ی زمینه ها کمک فراوان نمود. اقتدار دولت در برابر کلیسای جهانی روم و رشد کلیساهای ملی، خزانه های پادشاهان را آبادتر و نیروی سیاسی و نظامی آنها را افزایش داد. از سوی دیگر خشونت های مذهبی و پریشانی اوضاع اجتماعی در عصر اصلاح دینی، مردم ومتفکران را به سوی اعتقاد به قدرت مطلق پادشاهی و استبداد دولتی کشاند. نهضت پروتستان علاوه بر افزایش قدرت استبدادی پادشاه، ملی گرایی و رشد ستیزه های بین المللی در اروپا را نیز به همراه آورد. برخی گرایش ها در نهضت پروتستان، تأثیرات مستقیمی بر نظام سرمایه داری غرب نهادند و رویدادهایی که پس از نهضت اصلاح دینی به ظهور رسید بطور غیر مستقیم بر دو حوزه ی دیگر لیبرالیسم یعنی مدارای مذهبی و آزادی خواهی مذهبی نیز مؤثر واقع شدند. در پی آموزه های اصلاح گرایان دینی و تأکید بر ایمان قلبی به عنوان تنها راه رستگاری انسان، فردگرایی که مبنای تفکر لیبرالی غرب است، از اهمیت ویژه ای برخوردار گردید. ضمن اینکه جنگ های طولانی مذهبی که پیامد فوری نهضت اصلاح دینی بود، اروپاییان را بیش از پیش به نگرش غیرمذهبی به جهان پیرامون سوق داد.