جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحولات سیاسی و اجتماعی اوایل قرن بیستم باعث شکل‌گیری جریان‌های فمینیستی میان مسلمانان شد. سعدیه شیخ، یکی از شخصیت‌های فمینیسم اسلامی است که در حوزه مطالعات اسلامی ، به تألیف و پژوهش پرداخته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی ، در پی ریشه یابی خوانش سعدیه شیخ ، در تفسیر آیات مربوط به زنان است . مهم ترین یافته ها ، حاکی از آن است که ادبیات پژوهشی او در آغاز ، همانند ودود و بارلاس متأثر از اندیشه روش شناختی فضل الرحمن بوده است. سعدیه شیخ، با تأسی از این دیدگاه، تلاش کرده است تا آیات مربوط به زنان را با در نظر گرفتن بافت تاریخی و شرایط زمان نزول وحی تفسیر کند. سعدیه شیخ ، پس از آشنایی با عرفان اسلامی و آثار محی‌الدین عربی، از دیدگاه‌های عرفانی ، برای ارائه تفاسیر فمینیستی بهره برده است. ابن عربی به تساوی زن و مرد در معنای هستی‌شناختی تأکید دارد و معتقد است زنان می‌توانند به عالی‌ترین معارف ربانی برسند. سعدیه شیخ نیز با تأسی به این دیدگاه‌ها، به دنبال ایجاد عدالت جنسیتی در تفاسیر قرآنی است. نقد عمدۀ دیدگاه سعدیه شیخ ، در مبنای هرمنوتیکی وی است ، که در آن روش ، به جای تمرکز بر متن و کشف مراد متکلم، از شیوۀ هرمنوتیک فلسفی پیروی می شود . وی در این خوانش ، با کاربست اصول فمینیستی مانند عدالت جنسیتی و برابری زن و مرد ، به تفسیر آیات پرداخته است. این رویکرد با روش سنتی مفسران اسلامی که متن‌محور و به دنبال کشف مراد متکلم هستند، در تضاد است. این مقاله ، با بررسی این تأثیرات، به تحلیل و نقد دیدگاه‌های سعدیه شیخ در موضوعات مختلف مانند "ضرب و خشونت" ، "قوّامیت" و "شهادت زنان در محکمه" می‌پردازد و تلاش می‌کند تا نقاط قوت و ضعف تفاسیر فمینیستی وی را روشن سازد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای صلح‌نامه صفین بر پایه کنش گفتاری پنج‌گانه سرل است. از مجموع داده‌ها و پاره‌گفتارها که 23 مورد است، بیشترین کنش گفتاری به‌کار رفته در متن با 86/60% از نوع ترغیبی است که می‌تواند بیانگر این نکته باشد که امام(ع) از موضع قدرت و خطاب امری و یا نهی، متن را بیان نموده، تا درخواست‌های خود را به مخاطبان ابلاغ کند. دیگر اینکه، ایشان تمام تلاش خود را از طریق امر نمودن و هشدار به‌کار گرفته است تا مانع از پا گرفتن فرقه نوظهور خوارج شود؛ گرچه تمام این تلاش‌ها بی‌تأثیر بود و آنان از دل فتنه صفیّن شکل گرفتند. کاربرد کنش‌های اعلامی که حاکی از بیان اعتقادات بوده است، 39/17% را به خود اختصاص داده، و بدین معناست که امام(ع) در هر شرایطی ابایی ندارد از اینکه صراحتاً به بیان موضع خویش پرداخته و منویات و اعتقاداتش را به گوش مخاطب برساند. به‌کار گرفتن کنش‌های تعهدی با بسامد 13% می‌تواند بدین معنا باشد که متنی مانند صلح‌نامه که شامل دو طرف است، لازم می‌آید که طرفین، متعهد به رعایت قوانین و انجام اعمالی شوند که امام(ع) از این نکته غافل نمانده است. کنش اظهاری با بسامد 8% کمترین کاربرد را در متن داشته است. همچنین بنابر تحلیل صورت گرفته، کنش عاطفی در متن استفاده‌ نشده است. با توجه به سیاسی بودن متن و در بحبوحه جنگ، طبیعتاً گوینده نمی‌تواند از کنش‌های عاطفی استفاده کند؛ زیرا بروز احساسات همانند عصبانیت، هیجان، خوشحالی و... مانع از تقریر متنی عادلانه خواهد بود.

موضوع این تحقیق آسیب شناسی مهدویت ( با رویکردی بر شناخت، انتظار، دشمنان مهدویت) می باشد. دیرزمانی که بشریت از حضور امام معصوم ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) بی بهره است و مردمی که نه پیامبر خود را دیده و نه حجت را درک کرده اند. رسالت امروز اندیشمندان در مباحث مهدویت تعمیق ایمان مردم به امام زمان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و تبیین آثار و پیامدهای مهدی باوری و انتظار، انسان را متقاعد می کند که مبارزه و ستیز با این تفکر برای دشمن راهبردی و ضروری است. به همین جهت دشمنان اسلام با چهار روش با مهدی باوری مبارزه کرده اند و آسیب هایی را بر ان وارد می کنند که مانع درک صحیح از امام زمان می شود.: اولین روش انکار مهدویت می باشد که تلاش می کنند با دو گونه برخورد به انکار مهدویت بپردازند: گونه ی اول، مهدویت را مقوله ی وارداتی و بر گرفته از دیگران از جمله یهودیت و مسیحیت تلقی می کنند. گونه ی دوم، مهدویت را بازتاب نابسامانی ها و حوادث دوران تاریک مسلمانان به ویژه شیعیان دانسته اند.آنان عقیده به مهدویت را رواج یافته از دوره های اغتشاش بر شمرده اند که این همان عدم شناخت امام زمان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد. روش دوم مبارزه تحریف مهدویت نام دارد، در این روش می کوشند تا مقوله ی انتظار حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) و آثار و پیامدهای آن را به انتظار منفی و تلخ تبدیل کنند و به طور کلی هر گونه حرکت و قیامی را قبل از ظهور حضرت، باطل و مخالف دوران انتظار بر شمارند و امر به معروف و نهی از منکر را مخالف انتظار می دانند؛ تلاش می کنند تا معنای آن را عوض کنند و در ذهن به صورت دیگری جا بیندازند و عقیده ها را خراب کنند. روش سوم، در این ستیز تخریب مهدویت است . دشمن برای مقابله با جریان مهدویت گونه های علمی و هنری را بر می گزیند ،مانند ایجاد شک و تردید ، تنفر در افراد به ویژه معتقدان به مهدویت، نیرو سازی برای صفوف خود با خطر جلوه دادن جریان مهدویت و برنامه ریزی برای نسل آینده . و اما روش چهارم در این مبارزه جایگزین سازی و شخصیت سازی و حمایت و پشتیبانی از مدعیّان دروغین می باشد که در واقع این روش جزء همان روش تخریب محسوب می شود. وجه امتیاز تحقیق شناخت آسیب ها و موانعی که در جامعه اسلامی باعث دوری از حضرت و عدم تحقق ظهور می شود می باشد. روش تحقیق به صورت کاربردی و است و جمع آوری مطالب به صورت کتابخانه ای می باشد و از کتاب های جدید نیز در این تحقیق استفاده فراوان شده است. کلید واژه ها : مهدویت، انتظار، دشمن شناسی، ستیز، جایگزین سازی.

قرآن کتابی برای هدایت تمامی انسان است بنابر این متن آن باید قابل استفاده در همه زمانها و مکان ها باشد. همواره ایرادات متعددی از جمله اشکال به تایید نظام برده داری به قرآن وارد شده است. حال آن که مقابله اسلام با برخی صور انحراف از جمله برده داری متفاوت و بطور غیر مستقیم بوده است. ازجمله روشهای غیر مستقیم حذف، تغییر در نگرش، تغییر در رفتار و تغییر در عاطفه بوده است. این نظر که اسلام برده داری را پذیرفته است و آن را قانونمند کرده درست نیست. قوانین موجود در قرآن درباره اسیران است و بیانگر قوانین مربوط به آنان می باشد و این استراتژی خاص اسلام برای تبلیغ از یک سو و برای برحذر داشتن از مقابله علیه مسلمین از سوی دیگر بوده است. دلیل عدم مقابله مستقیم به شکل بیان حرمت شاید به علت عدم نیاز به شیوه قهری و استفاده حداکثری برای تبلیغ و خشکانیده شدن قطعی امر با راهکارهای غیر مستقیم بوده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی زمینه‌های سیاسی و اجتماعی شکل‌گیری «حکومت دینی» در اندیشه سیاسی امام خمینی است. در این راستا، کتاب‌های کشف‌ اسرار (1320) و ولایت فقیه (1340) امام خمینی، با روش تاریخی- تحلیلی، مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در هر دو اثر مورد بررسی، مشروعیت حکومت دینی بر پایه ولایت فقیه شکل گرفته است؛ با این تفاوت که امام خمینی در کتاب کشف اسرار، با تکیه بر اصل ضرورت تداوم ولایت سیاسی پیامبر(ص)، هویت حکومت دینی را از طریق مجلس مؤسسان پیگیری می‌کند، اما در کتاب ولایت فقیه، براساس نظریه تفکیک قوای سه‌گانه و عبور از مشروطه‌گرایی، به تببین اصل ولایت فقیه و تشکیل حکومت دینی بر مبنای رهبری فقیه عادل جامع‌الشرایط می‌پردازد. به مفهومی دیگر منظومه سیاسی امام خمینی در طول دو دهه از مسیر «مشروطه‌گرایانه» به رویکرد «انقلابی» تغییر مسیر می‌دهد.

غريزه جنسي به‌عنوان يک سرمايه‌ الهي، اگرچه نقش مثبتي در رشد و سلامت انسان دارد، اما در صورت عدم کنترل، آثار جبران‌ناپذيري را در جامعه به دنبال خواهد داشت. ازاين‌رو، ‌اديان توحيدي براي مديريت اين غريزه سازوکارهاي متفاوتي پيش‌بيني کرده‌اند. اکنون اين پرسش مطرح است که مسيحيت و اسلام، چه تدابيري براي کنترل اين ميل دروني انديشيده‌اند؟ اين پژوهش با مطالعه ديدگاه‌هاي بين‌ادياني، شيوه‌هاي مهار شهوت جنسي را براي وصول به حياتي پاک و سالم ارائه مي‌دهد. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد که تربيت جنسي در تعاليم مسيحيت، فارغ از هويت جنسي و سن، متأثر از رهبانيت و زهدپيشگي بوده است. اما اسلام، با اعتقاد به عامليت جنس و سن در تربيت، داراي راهکارهاي نظري و عملي، از دوره جنيني تا انتهاي حيات انساني مي‌باشد. در مجموع مي‌توان گفت: با وجود تفاوت‌ در آموزه‌هاي جنسي مسيحيت و اسلام، هر دو بر پرورش و تقويت فضيلت اخلاقي عفت تأکيد داشته، و خويشتن‌داري غايت تربيت جنسي اين اديان توحيدي است. هرچند مصاديق عفاف‌گرايي در ادبيات اخلاقي مسيحيت، دستخوش تحولات بوده است.

دشتان به عنوان نوعی وضعیت جسمی و روحی مختص زنان همواره با باورها و قوانین اجتماعی و دینی خاص مواجه بوده است. یکی از نیازهای پژوهشی میان‌رشته‌ای در حوزه مطالعات زنان و ادیان، بررسی و مقایسه دیدگاه‌ها و مقررات مربوط به دشتان در ادیان و مذاهب است. مثلاً در دین زردشتی و اسلام (شیعه امامیه) احکام و موازین متعدد و الزام‌آوری درباره دشتان برای زنان وضع شده است. پرسش این است که: این قوانین بر اساس چه نگاهی به زنان پدید آمده است؟ چه بایدها و نبایدهایی را بر زنان تحمیل می‌کند؟ و نکات مشترک و متفاوت آنها کدام است؟ می‌توان گفت مقررات دشوار مربوط به پرهیزهای زنان در ایام حیض و آداب مفصل تطهیر پس از ایام حیض در دین زردشتی در قیاس با احکام حیض و حائض در فقه امامیه بسیار فربه و پرشاخ و برگ است. این جستار با روش توصیفی‌تحلیلی و از طریق بررسی احکام و قواعد فقهی مرتبط با دشتان در دین زردشتی و فقه امامیه چگونگی و چرایی آنها را تحلیل و تبیین می‌کند.

مسئله حیرت به عنوان یکی از موّلفه‌های عصرغیبت» به ویژه در ابتدای غیبت صغری درروایات طرح شده است . این واژه در روایات» دارای مشخصه هایی چون گرویدن به آرای باطلء عدم پیروی از امام» ناتوانی در پاسخ به پرسش‌ها و... می‌باشد. مطالعه اسناد روایی و تاریخی نشان می‌دهد عواملی چون انشعابات فرق» ضرورت مخفی بودن تولد امام از قدرت حاکم و ادعای کذب برخی امینان درایجاد تحیر در ابتدای عصرغیبت موّثر بوده است. اما در راستای رفع این تحیر افزون برتلاش‌ها و تمهیدات معصومین پیش از عصرغیبت» که بیشتر ناظر بر وجه اثبات حق از قبیل تبارشناسی» وصف شناسی» اعجاز و پیش‌گویی بوده است؛ درسنت امام دوازدهمء نیز به طور خاص تمهیدات و اقدامات بازدارنده‌ای مانند لعن» خلع از وکالت» معرفی معتمدین به عنوان علامت صدق سخن و توقیعات مشاهده می‌شود. این مقاله به صورت کتابخانه ای و با هدف توصیف و تحلیل به مسئله تحیر می‌پردازد

ابعاد فرهنگی ـ مذهبی دوران صفویه (907 – 1187ق) و ریشه‌های اندیشه‌ای آن، کم و بیش به وسیله پژوهش‌گران بررسی گردیده است. با این حال، کاربست برخی نظریه‌ها می‌تواند نگاه‌های تحلیلی و تعلیلی را برای واکاوی دوره‌های تاریخی و گذارهای فرهنگی قوت بخشد. مقاله حاضر می‌کوشد براساس نظریه هژمونی گرامشی به عنوان یکی از مهم‌ترین نظریه‌های سیاسی _ فرهنگی قرن بیستم میلادی و با تکیه بر اسناد تاریخی و روش توصیفی_ تحلیلی، عوامل هژمونی فرهنگی شیعه را در دوران صفویه بررسی نماید. بر اساس یافته‌های این مقاله، مواردی مانند توسعه سازمان روحانیت در نقش یک نهاد اندیشه‌محور، حمایت از فقهای برجسته به عنوان نخبگان فرهنگی برای گسترش مذهب رسمی حکومت، ترویج آیین‌های مذهبی برای کامیابی در رویاروی‌های فرهنگی و اهتمام به مقدسات شیعه با هدف یکسان‌سازی فرهنگ عامیانه از عوامل ایجاد این هژمونی بوده است.

پرسش از منشاء قرآن همواره از سوی مخالفان و موافقان دین اسلام مطرح بوده است. از قرن نوزدهم، این پرسش محور مطالعات بسیاری از مستشرقان قرار گرفت و دیدگاه‌های گوناگونی در این باره ارائه شد. در این مقاله، ابتدا اهمّ دیدگاه‌های اندیشمندان اسلامی دربارة منشاء قرآن بیان شده است و آنگاه مهم‌ترین دیدگاه‌های قرآن‌پژوهان غربی در این باره به روش کتابخانه‌ای استقراء گردید که بر اساس آن، مشخّص شد که اهمّ نظرات دربارة منشاء قرآن از دیدگاه مستشرقان عبارت است از: صرع و بیماری، تجلّی نَفسی، نبوغ ذاتی، فرهنگ و عقائد عرب جاهلی، آیین حنفاء، شعراء، کُتُب مقدّس سایر ادیان، الهی و غیر وحیانی و نیز الهی و وحیانی. در مقالة حاضر از میان این نظرات، شش دیدگاه که با صراحت بیشتری به بشری بودن منشاء قرآن اشاره داشتند، با توجّه به دیدگاه‌های متقن اندیشمندان اسلامی نقد شده است. روش نقد به این صورت است که ابتدا ادلّة عام الهی بودن منشاءء قرآن در دو قالب ادلّة درون‌دینی و ادلّة برون‌دینی مطرح شده و از این رهگذر، دیدگاه‌هایی که منشاء قرآن را بشری می‌دانند، رد می‌شود و آنگاه نقد خاصِّ هر یک از دیدگاه‌ها بیان می‌گردد و به این ترتیب، اهمِّ دیدگاه مستشرقان پیرامون منشاء قرآن بررسی و نقد می‌شود.