جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یعتبر العرفان معرفة تقوم علی أحوال و حالات روحانیة یرتبط الإنسان من خلالها بالوجود المطلق دون أی وساطة تذکر. و بناء علی هذا التعریف، یظهر کلام العارف - شعرا کان أم نثرا - کبیان عن تجارب عرفانیة اکتسبها خلال سلوکه العرفانی، أو نظرته الخاصة بالخلقة والکون علی أساس تلک التجارب العملیة. ولهذا نری أن کلامه یفوق مستوی العالم الواقعی و یخترق المحسوسات، بحیث لم یدرک أقواله إلا من کانت لدیه إمکانیة الاستیعاب والفهم من خلال التعالیم الحقة. یتعرض هذا المقال مع رؤیة نقدیة بدراسة العرفان عند رضی الدین آرتیمانی. یعتبر رضی الدین آرتیمانی عارفا ربانیا عاش فی النصف الثانی من القرن العاشر الهجری والذی قد اشتهر بدیوانه و ساقی نامته فی عهد شاه عباس. فلاقت «ساقی نامة» التی نظمت فی قالب مثنوی شهرة واسعة بین أشعار رضی الدین آرتیمانی و ذلک بسبب روح الرأفة والعاطفة التی تخیم علیها.

وجه بارز اندیشه صوفیان، اعتقاد به تکامل است؛ هرچند زمینه این نظریه در دستگاه های مختلف فلسفی و عرفانی وجود دارد، لیکن نوع تبیین آن فرق می کند. در قلمرو اسلام با پیدایش اخوان الصفا که مشربشان آمیزه¬ای از اندیشه های ارسطویی و نوافلاطونی بود، گامی تازه در فرضیه تکامل برداشته شد. صوفیه که اساس تفکر خود را در خصوص آفرینش بر تعالیم اسلام استوار کرده است، چنین فرضیه هایی را با عقاید اسلامی به گونه ای که متهم به کفر نشود، در هم آمیخت. نمونه بارز این اندیشه ها را در سخنان مولوی می بینیم: از جمادی مردم و نامه شدم و ز نما مردم ز حیوان سر زدم نجم رازی نیز نفس انسانی را بالقوه مستعد آیندگی می داند و راه رسیدن به آن را به جز ابزار اصلی(شور و شوق و عشق) که تنها با سلوک در جاده شریعت و طریقت و حقیقت دست می دهد، می داند.